W dniu 17 sierpnia 2018 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów na swojej stronie internetowej zamieścił informację o wynikach kontroli przeprowadzanych w stosunku do przedsiębiorców prowadzących parki rozrywki (w tym parki linowe, pola paintballowe oraz tory kartingowe). Okazało się, że każdy z kontrolowanych przedsiębiorców (27 firm) w stosowanych przez siebie wzorcach umownych stosował niedozwolone klauzule umowne. Największą część z zakwestionowanych klauzul stanowiły takie, które ograniczały odpowiedzialność przedsiębiorcy lub rozszerzały odpowiedzialność konsumentów.
Zanim przejdę do analizy zakwestionowanych przez UOKiK zapisów, wspomnieć należy o tym jakie przesłanki decydują o tym, że dana klauzula może być uznana za niedozwoloną klauzulę umowną. Kwestie tą reguluje art. 3851 §1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: ,,Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.” Przesłankami uznania zapisu umownego za tzw. klauzulę abuzywną są więc następujące okoliczności: musi on być narzucony odgórnie przez jedną ze stron (największa szansa przy wzorcu umownym – również uwzględniając domniemanie z §3), klauzula musi kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszać jego interesy, a przede wszystkim musi dotyczyć relacji przedsiębiorcy z konsumentem.
W jakich zapisach wzorców umownych używanych przez przedsiębiorców prowadzących parki rozrywki UOKiK dopatrzył się wystąpienia wymienionych wyżej przesłanek? Jak wspomniałem wcześniej, przede wszystkim dotyczących odpowiedzialności stron: wyłączających odpowiedzialność za szkody na osobie, przenoszących na konsumenta odpowiedzialność za szkody o charakterze materialnym powstałe na terenie Parku, wyłączających odpowiedzialność za rzeczy pozostawione w parku, wyłączających odpowiedzialność za niemożność korzystania z usługi ze względu na warunki pogodowe i awarie.
W wyżej wymienionych przypadkach UOKiK zarzucał zapisom przede wszystkim uregulowanie znacznie odbiegające od postanowień Kodeksu cywilnego. Z części uzasadnienia podanego na stronie internetowej Urzędu odnoszącej się do pierwszego ze wskazanych naruszeń wynika właściwie, że jedynym co zakwestionował UOKiK była niezgodność z postanowieniami Kodeksu cywilnego.
Myślę, że zarzutu abuzywności nie można podnosić jedynie ze względu na stosowanie postanowień wzorca odbiegających od reguł kodeksowych. Nie zmienia to jednak faktu, że UOKiK ostatecznie dokonał prawidłowej analizy.
Uważam, że UOKiK w odniesieniu do wskazanych wyżej klauzul posłużył się słusznym kluczem do analizy postanowień kontrolowanych wzorców. Jak można zauważyć zapisy wzorców uznane przez UOKiK za niedozwolone przenosiły odpowiedzialność za konkretne wydarzenia w całości na konsumenta. Na ich podstawie konsument nie mógł podnosić żadnych zarzutów w stosunku do przedsiębiorcy, który przecież w znacznym stopniu mógł przyczynić się do wystąpienia danej szkody. W związku z tym należy stwierdzić, że Urząd zareagował w takich przypadkach, w których cała odpowiedzialność za daną okoliczność została przerzucona na konsumenta, bez przewidzenia żadnych okoliczności egzoneracyjnych.
Myślę, że na podstawie przedstawionych przez UOKiK wyników kontroli parków rozrywki można wysnuć pewną regułę oceny postanowień wzorców umownych dotyczących odpowiedzialności stron umowy. Wydaje się, że kontrolerzy Urzędu za klauzule abuzywne uznają takie zapisy, które ograniczają odpowiedzialność przedsiębiorcy do minimalnego stopnia, a odpowiedzialność konsumenta rozszerzają do zakresu zbliżonego odpowiedzialności absolutnej. W związku z tym należy wysnuć wniosek, że tworząc wzorce umów dla obrotu konsumenckiego, należy pamiętać o tym, aby nie wprowadzać do nich rozwiązań przenoszących odpowiedzialność na konsumenta w sposób rażąco odbiegający od reguł przewidzianych w Kodeksie cywilnym, nie przewidujący żadnych okoliczności w których konsument mógłby się z takiej odpowiedzialności zwolnić.
