W dzisiejszym wpisie powrócę ponownie do wielokrotnie poruszanego w moich blogach tematu, jakim jest stosowanie przez przedsiębiorców w umowach z konsumentami tzw. klauzul niedozwolonych.
Opisywana dziś sytuacja dotyczy kwestii związanych z możliwością limitowania przez przedsiębiorcę za pomocą kary umownej górnego limitu odpowiedzialności, jaką ponosi względem konsumenta.
Dla przykładu chodzi o sytuację, w której umowa zawiera postanowienie, że łączna wysokość kar umownych nie może przekroczyć określonego % ceny brutto.
Posłużę się ponownie kazusem, tym razem istotnym poglądem prawnym, jaki Prezes UOKiK złożył w sprawie prowadzonej przez Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu IX Wydział Cywilny (sygn. IX C 1625/18).
Jak zauważył w swym stanowisku organ, postanowienia ograniczające wysokość kar umownych zastrzeżonych na rzecz konsumenta wielokrotnie były przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: SOKiK). Do rejestru niedozwolonych postanowień umownych zostały m.in. wpisane:
Klauzula nr 156
„Kara umowna należna nabywcy w okolicznościach wymienionych w ust. 1 wynosi 0,1% kwoty wpłaconej przez nabywcę za każdy dzień opóźnienia przekraczający 60 dni, nie więcej jednak niż 10% tej kwoty”
Klauzula nr 1392
„W przypadku powstałego z wyłącznej winy EDBUD-u opóźnienia w przekazaniu lokalu do prowadzenia robót wykończeniowych przekraczającego 60 dni, nabywcy przysługuje kara w wysokości 0,02% ceny lokalu, określonej w par. 4 ust. 1, za każdy dzień zwłoki powyżej 60 dni, nie więcej jednak niż 2%”
Klauzule nr 1396 i 1398
„Suma tak naliczonych kar nie może przekroczyć 3% ceny sprzedaży brutto lokalu przedmiotu umowy”
„Suma naliczonych kar nie może przekroczyć 3% ceny sprzedaży brutto lokalu przedmiotu umowy”
czy Klauzula nr 1441
„W przypadku zawinionej przez Sprzedającego zwłoki w realizacji inwestycji przekraczającej 3 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo do żądania zapłaty kary w wysokości odsetek liczonych od sumy wpłaconego zadatku oraz zaliczek w ich wysokości ustawowej za każdy dzień zwłoki przekraczający ten okres, nie więcej jednak niż 10% wartości przedmiotu niniejszej umowy. Jeżeli jednak okres zwłoki przekroczy 4 miesiące, Kupującemu przysługuje prawo odstąpienia od niniejszej umowy z zachowaniem prawa do odsetek na zasadach wymienionych w zdaniu poprzednim”
Mając na uwadze powyższe klauzule, Prezes UOKiK po przeprowadzeniu długiego wywodu (zainteresowanym polecam naprawdę ciekawą lekturę) ostatecznie stwierdził, że należna Powodom od Pozwanego kara umowna nie może być ograniczona co do wysokości, jak przewidziano postanowieniu, zgodnie z którym „łączna wysokość kar umownych nie może przekroczyć 5% ceny brutto, o której mowa w § 4 ust. 1 niniejszego aktu.”
Powyższe stwierdzenie nie powinno dziwić, bowiem zgodnie z treścią art. 385 [3] pkt 2 Kodeksu cywilnego „W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.”
Ponownie przywołać tu należy stanowisko sądów, zgodnie z którym nie można skutecznie ani etycznie, ani prakseologicznie, ani też jurydycznie uzasadnić rozwiązania drastycznie ograniczającego możliwość uzyskania przez konsumenta naprawienia szkód, które zostały mu wyrządzone w sposób zawiniony przez przedsiębiorcę. Podkreślić należy, iż odpowiedzialność przedsiębiorcy w ogóle nie powstanie, jeżeli będzie on wykonywał swe obowiązki w sposób należyty. Konsument nie może natomiast uwolnić się od ryzyka wyrządzenia mu szkód przez przedsiębiorcę postępując właściwie. Szkodę, która pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z uchybieniem przedsiębiorcy naprawić powinien sprawca, a nie konsument, któremu niczego słusznie zarzucić nie można (tak wprost Sąd Apelacyjny w Warszawie - VII Wydział Gospodarczy w wyroku z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. VII AGa 1081/18, źródło Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
