W cieniu sądowych batalii o unieważnienie lub „odfrankowienie” kredytów zawieranych w walutach obcych toczy się nie mniej interesująca rozgrywka o rozliczenie poniesionych kosztów kredytu konsumenckiego przy wcześniejszej jego spłacie.
Przypomnę, że „Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.” (tak art. 3 ust. 1 z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim).
Dalej ustawodawca wskazuje, że „W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.” (tak art. 49 ust. 1 z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim).
Treść przepisu wydaje się jasna, lecz instytucje kredytowe przyjęły praktykę dzielenia opłat na te pobierane za korzystanie z udzielonych środków pieniężnych oraz na opłaty za samą usługę udzielenia kredytu (typu prowizje i różnego rodzaju opłaty administracyjne). Banki twierdzą, że w normie art. 49 ust. 1 cytowanej ustawy mieści się tylko ta pierwsza kategoria opłat.
Z pomocą kredytobiorcom przyszedł (a jakże) Trybunał Sprawiedliwości UE, który w wyroku z dnia 11 września 2019 r. (sygn. C-383/18) orzekł, że „Artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE.L z 2008 r., Nr 133, s. 66) należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta.” Powyższe orzeczenie zapadło na kanwie pytania polskiego sądu, który poprosił o wykładnię w/cyt. przepisu prawa polskiego w odniesieniu do europejskiej dyrektywy.
Wyrok ten powieliło rozstrzygniecie polskiego Sądu Najwyższego, który w uchwale z dnia 12 grudnia 2019 r. (sygn. III CZP 45/19) wskazał, że „Przewidziane w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. 2019 r. poz. 1083) uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu.”
Powyższe rozstrzygnięcia są już wdrażane. Tak np. Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 23 września 2019 r. (sygn. akt I 1 C 1098/19, źródło Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych) wskazał, że powyższy przepis należy „w ocenie Sądu, interpretować w ten sposób, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego następuje obniżenie wszystkich możliwych kosztów takiego kredytu, niezależnie od ich charakteru i niezależnie od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę, z tym że redukcja ta ma charakter proporcjonalny, tj. odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Zauważyć należy, że całkowity koszt kredytu, o jakim mowa w ww. przepisach, obejmuje – zgodnie z art. 5 pkt. 6 ww. ustawy – wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz b) koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta . Tym samym art. 49 ust. 1 ww. ustawy obejmuje wszystkie koszty kredytu obciążające konsumenta – kredytobiorcę, bez różnicowania tych kosztów ze względu na ich rodzaj, moment ich poniesienia oraz ich wysokość, która może być stała i niezależna od okresu obowiązywania umowy bądź może być rozłożona w czasie i uzależniona od okresu obowiązywania umowy. W tym rozumieniu niezasadny jest więc zarzut pozwanego (banku – przyp. aut.), iż redukcja całkowitego kosztu kredytu przy jego wcześniejszej spłacie nie obejmuje prowizji z tytułu udzielenia pożyczki (kredytu), której wysokość nie jest uzależniona od długości okresu kredytowania. Jak już wskazano przepisy ww. ustawy o kredycie konsumenckim nie różnicują kosztów kredytu ze względu na ich powiązanie z okresem kredytowania, zaś pkt 27 przedmiotowej umowy i przepis art. 49 ust. 1 tej ustawy wprost mówią o proporcjonalnym obniżeniu całkowitego kosztu kredytu.”
Mając na uwadze powyższe stwierdzenia, wskazać należy, iż kredytobiorcom wskazany został jasny sygnał co do sposobu rozliczenia kosztów kredytu przy wcześniejszej jego spłacie.
