18 czerwca 2020 r. Światowa Agencja Antydopingowa (WADA) opublikowała nowy dokument, będący owocem blisko 2,5 letniej współpracy Komitetu Sportowców WADA oraz atletów z całego świata. Dzisiejszy wpis będzie skoncentrowany na przedstawieniu czym jest i co zawiera Athletes’ Anti-Doping Rights Act[1] (dalej: Karta).
Tytułem wstępu pragnę wyjaśnić, że opierając się na bezpośrednim tłumaczeniu z języka angielskiego, powinienem używać określenia „ustawa”, zamiast „karta”. Biorąc jednak pod uwagę treść publikacji i jej charakter, odnoszące się do fundamentalnych praw przysługujących sportowcom w ramach światowego systemu antydopingowego, dostrzec można podobieństwa chociażby z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Z tego powodu zdecydowałem się - na potrzeby poniższych rozważań - skorzystać z określenia „Karta”.
Pierwsze wskazówki dotyczące tego, jak traktować Kartę odnaleźć można w jej początkowych fragmentach. Zgodnie z zamysłem autorów jej celem jest zapewnienie, że prawa sportowców w zakresie zwalczania dopingu są wyraźnie określone, dostępne i powszechnie stosowane.
W preambule zaś wyraźnie zasygnalizowano, iż Karta służyć ma przede wszystkim sportowcom, jako zbiór podstawowych praw rozproszonych pomiędzy aktami wobec jej nadrzędnymi tj. Światowym Kodeksem Antydopingowym WADA i Międzynarodowymi Standardami (będącymi regulacjami uszczegóławiającymi postanowienia Kodeksu). Ponieważ karta w obecnym brzmieniu, co do zasady, nie wprowadza nowych praw, lecz uwypukla już istniejące, należy mieć na uwadze, że w przypadku jakichkolwiek rozbieżności pomiędzy jej treścią, a Kodeksem lub Standardami, pierwszeństwo przysługuje tym drugim.
Przechodząc do budowy Karty, warto podkreślić jej dwuczłonową budowę. Pierwsza część poświęcona jest zestawieniu kluczowych praw sportowców, wypracowanych w ramach systemu zwalczania dopingu w sporcie oraz wyjaśnieniu jak należy je interpretować. W komentowanej, pierwszej wersji Karty owych praw jest 14 i kształtują się następująco:
- Prawo do równych szans w dostępie do czystego sportu,
- Prawo do sprawiedliwych i uczciwych testów antydopingowych,
- Prawo do korzystania z leczenia i ochrony zdrowia (głównie w formie tzw. „wyłączeń dla celów terapeutycznych”),
- Prawo do sprawiedliwości (ze szczególnym uwzględnieniem postępowań antydopingowych),
- Zagwarantowanie odpowiedzialności organizacji antydopingowych za ich czyny i zgodności ich działań z właściwymi przepisami antydopingowymi,
- Prawo do anonimowości dla informatorów raportujących naruszenia przepisów antydopingowych,
- Prawo do edukacji i informacji antydopingowej,
- Prawo do ochrony danych osobowych,
- Prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za negatywne skutki naruszenia przepisów antydopingowych przez inne podmioty,
- Zagwarantowanie praw „osób chronionych” w trakcie postępowań antydopingowych (przede wszystkim osób, które nie ukończyły 18 lat lub z innych powodów nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych),
- Zagwarantowanie praw w trakcie pobierania próbek do testów (m.in. prawo do wylegitymowania osoby dokonującej badania, do uzyskania dodatkowych informacji, do przeprowadzenia badania przy obecności osoby trzeciej, do przedstawiania wszelkich uwag dotyczących badania, do otrzymania kopii zapisów sporządzonych podczas badań),
- Prawo do żądania weryfikacji próbki B.
- Brak negatywnego wpływu na inne prawa niewymienione w Karcie,
- Nadrzędność Kodeksu i Międzynarodowych Standardów nad postanowieniami Karty.
Druga część Karty zawiera z kolei „Rekomendowane prawa sportowców”, które w ocenie Komitetu Sportowców WADA i sportowców biorących udział przy jej tworzeniu, warte są rozpatrzenia przez organizacje antydopingowe pod kątem wdrożenia ich w ramach wewnętrznych struktur organizacyjnych i regulacji. Co niezwykle istotne, owe zasady nie mają bezpośredniej podstawy w przepisach Kodeksu lub Międzynarodowych Standardów. Póki co, autorzy zidentyfikowali trzy propozycje rozwiązań:
15. Prawo do systemu antydopingowego wolnego od korupcji,
16. Prawo do uczestnictwa w zarządzaniu i podejmowaniu decyzji na poziomie organizacji antydopingowych,
17. Prawo do pomocy prawnej w ramach postępowań antydopingowych.
Przywołana dziś Karta Praw Antydopingowych Sportowców zdaje się być dokumentem wartościowym. W przystępnej formie wymienia i omawia najważniejsze uprawnienia przewidziane dla zawodników przez światowy system antydopingowy. Przy każdym z praw wskazany jest przepis lub akt prawny, będący jego podstawą, dzięki czemu nie zachodzi potrzeba samodzielnego wertowania obszernych i złożonych regulacji WADA. Karta może okazać się przysłowiowym „strzałem w 10-tkę”, korzystnie wpływającym na świadomość i wiedzę atletów.
[1] Dokument dostępny na oficjalnej stronie internetowej WADA: https://www.wada-ama.org/en/resources/anti-doping-community/athletes-anti-doping-rights-act, dostęp 19.06.2020
