Na samym wstępie do dzisiejszego wpisu chcę zaznaczyć, że zdaję sobie sprawę, iż tytułowe ,,#MeToo” od kilku lat budzi wiele skrajnych emocji oraz powoduje ożywione dyskusje w różnych środowiskach.
Jako wprowadzające przypomnienie, #MeToo, to ruch obywatelski istniejący od 2017 roku, mający zwrócić uwagę na problem molestowania seksualnego kobiet. Akcja została nagłośniona po oskarżeniu jednego z producentów filmowych w Hollywood o dopuszczenie się molestowania wielu kobiet. Hasło #MeToo zostało spopularyzowane przez amerykańską aktorkę Alyssę Milano, która w swoim wpisie na Twitterze zachęcała inne kobiety do opowiadania o swoich przeżyciach. W tym czasie w mediach coraz częściej pojawiały się również informacje o tego rodzaju zachowaniach w sporcie.
#MeToo wniósł do świadomości społecznej ogromny problem nadużyć seksualnych i molestowania, które dotykają ludzi w różnych sferach życia. Spowodowało to, że wiele osób zaczęło mówić o własnych doświadczeniach w tym aspekcie. Ruch wywołał podziały
w społeczeństwie, ponieważ niektórzy postrzegają go jako kamień milowy w walce o prawa i ochronę ofiar nadużyć seksualnych, podczas gdy inni są zaniepokojeni potencjalnymi nadużyciami w samym ruchu, takimi jak niewłaściwe oskarżenia czy brak preselekcji
w oskarżeniach.
Jedną z konsekwencji spraw, które zostały w ostatnim czasie nagłośnione przez sportowców było m.in. powołanie Podkomisji nadzwyczajnej do opracowania komisyjnego projektu ustawy o ochronie dzieci i młodzieży przed przemocą i wykorzystaniem seksualnym oraz o zapewnieniu bezpieczeństwa wszystkim uczestnikom sportu (KFS01N).
Tematem różnych formy przemocy i dyskryminacji w sporcie zajął się również Rzecznik Praw Obywatelskich zwracając się do Ministra Sportu o przedstawienie informacji o działaniach podjętych przez Ministerstwo w celu zwiększenia skuteczności nadzoru nad związkami sportowymi w zakresie przestrzegania konstytucyjnej zasady równości kobiet i mężczyzn oraz przeciwdziałania niepożądanym zjawiskom i zachowaniom i eliminowania ich skutków. W odpowiedzi Minister Sportu wskazał, że w Ministerstwie Sportu i Turystyki, został przygotowany projekt nowelizacji ustawy o sporcie, tóry został przekazany do prekonsultacji partnerom społecznym oraz z wnioskiem o wpis do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów (jeszcze w tym wykazie nie widnieje). Przedmiotowy projekt przewiduje rozwiązania prawne mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji, mobbigowi i innym nadużyciom w stosunku do osób uczestniczących we współzawodnictwie sportowym:
1) nałożenie obowiązku przyjęcia regulaminów przeciwdziałania dyskryminacji, mobbigowi i innym nadużyciom przez kluby sportowe, związki sportowe i polskie związki sportowe,
2) nałożenie obowiązku ustanawiania pełnomocników do spraw przeciwdziałania dyskryminacji, mobbigowi i innym nadużyciom przez polskie związki sportowe.
Z treścią projektu można zapoznać się pod tym adresem.
Jakie działania należy podejmować, by minimalizować występowanie zachowań będących przedmiotem niniejszego wpisu? Do najczęściej proponowanych zalicza się:
Edukacja: Edukacja na temat zgody, granic osobistych, szkolenia dotyczące równości płci i kultury wzajemnego szacunku mogą zmniejszyć przypadki nadużyć seksualnych.
Wsparcie dla ofiar: Ważne jest zapewnienie wsparcia ofiarom, dostępu do pomocy psychologicznej i stworzenie bezpiecznego środowiska, w którym ofiary czują się zrozumiane i chronione.
Zmiana kultury organizacyjnej: Firmy i instytucje mogą wprowadzać polityki antydyskryminacyjne i przeciwdziałające nadużyciom seksualnym, aby stworzyć środowisko pracy wolne od molestowania.
I przede wszystkim środki prawne: Zaostrzenie i egzekwowanie prawa w przypadkach nadużyć seksualnych jest kluczowym elementem.
Tego rodzaju sprawy wymagają niezwykle rozważnego przeanalizowania i podejścia. Z jednej strony klub, federacja sportowa musi wykazać, że bardzo poważnie podchodzi do zarzutów tego rodzaju, uznając za główny imperatyw oczekiwania moralne stawiane mu przez zainteresowane strony. Z drugiej strony muszą również brać pod uwagę kwestie wizerunkowe - nie wszystkie bowiem oskarżenia mogą okazać się zasadne. Często pojawia się presja, aby podejmować określone działania wobec trenerów, działaczy czy sportowców podejrzanych o niewłaściwe postępowanie natychmiast po pojawieniu się w mediach informacji o jakimś zdarzeniu. Ważne jest, aby oprócz działań natury prawnej, kluby czy federacje sportowe opracowały strategię reagowania w przypadku oskarżenia pod adresem osób związanych z danym podmiotem, w tym kwestie komunikacji z mediami.
Należy ponadto zaznaczyć, że bez względu na proponowane wyżej wspomniane rozwiązania legislacyjne, to w różnych aktach prawnych już teraz występują przepisy penalizujące pewne zachowania. Do najważniejszych zaliczają się:
• Kodeks pracy. ,,Instytucja” mobbingu została szeroko uregulowana w Kodeksie pracy. Zatem nie ma przeszkód, aby odwoływać się do przepisów zawartych w tym akcie prawnymi korzystać z mechanizmów ochronnych wymienionych w tejże ustawie.
W tym temacie odsyłam do wcześniejszego wpisu na portalu (https://prawosportowe.pl/a/mobbing)
• Kodeks karny zawiera rozdział XXV zatytułowany: ,,Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności”. Ponadto art. 41 k.k. stanowi, że:
§ 1.
Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
§ 1a.
Sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania na karę pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu na szkodę małoletniego. Sąd orzeka zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi na czas określony albo dożywotnio w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
§ 1b.
Sąd orzeka dożywotnio zakaz, o którym mowa w § 1a, w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w tym przepisie.
§ 2.
Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
Dodatkowo, zgodnie już z obowiązującymi przepisami u.s., tj. art. 41 trenerami nie mogą być osoby skazane za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko wolności, przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz przeciwko rodziniei opiece. Na marginesie, co ciekawe ustawodawca dopuszcza bycie trenerem przez osoby skazane za dwa przestępstwa przeciw wolności: wykonanie zabiegu leczniczego bez wymaganej zgody pacjenta (art. 192 k.k.) oraz naruszenie miru domowego (art. 193 k.k.).
• Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1304 z późn. zm.).
Obecnie obwiązujące przepisy, chociaż występujące w wielu aktach prawnych – stanowią wystarczające narzędzie do tego, aby egzekwować określone zachowania i wydają się zapewniać dostateczną ochronę, w tym także i uczestnikom sportowej rywalizacji.
Wiele się mówi (postanowienia w tym zakresie również znalazły się ww. projekcie zmiany u.s.) o systemie zgłaszania nadużyć. Z jednej strony, systemy zgłaszania nadużyć, są niezmiernie istotne w utrzymaniu uczciwości i sprawiedliwości w sporcie. Pozwalają one zawodnikom, trenerom, czy innym osobom zaangażowanym w działalność sportową na zgłaszanie przypadków, w których dochodzi do łamania reguł, czy innego rodzaju oszustw, co pomaga w ochronie uczciwości i zdrowia sportowców oraz zachowaniu równych warunków rywalizacji dla wszystkich jej uczestników.
Z drugiej strony, istnieje ryzyko nadużywania tych systemów. Mogą być one wykorzystywane przez nieuczciwych rywali, nieprzychylne strony czy osoby z zemsty lub dla manipulacji daną sytuacją. Gdy oskarżenia przedostają się do opinii publicznej, mogą one negatywnie wpłynąć na reputację sportowca czy całego zespołu, nawet jeśli później okazuje się, że oskarżenia były nieuzasadnione, fałszywe. W takich przypadkach bardzo trudno jest ,,odwrócić” całą sytuację a informacje o tym, że dane oskarżenie okazało się bezpodstawne ma mniejszą się przebicia w świecie mediów.
