W mojej praktyce niestety dość często spotykam się z sytuacjami, kiedy klienci „czegoś nie doczytali” w zawieranych przez siebie umowach. O ile w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami brak analizy zawieranych kontraktów może słono kosztować, to już w przypadkach konsumenckich z pomocą przychodzą przepisy dot. tzw. klauzul abuzywnych, o których już wielokrotnie na łamach tego bloga pisałem.
Dziś pochylę się nad tematem pożyczek, bo tu dość często można czegoś nie zauważyć. Tzw. opłaty okołokredytowe, które nie są odsetkami, często zbliżone są wysokością do wartości udzielonej pożyczki, choć jej nie przekraczają. W przypadku pożyczek udzielanych na skalę masową, są one „poupychane” w treści całej umowy, a nawet w załącznikach do niej, co często powoduje, że trudno jest obliczyć końcowy koszt pożyczki.
W jednej ze spraw prowadzonych przez Sądem Okręgowym w Poznaniu ustalony stan faktyczny wskazywał, że „powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 4.400 zł. Umowa została wypowiedziana w trybie natychmiastowym pismem z dnia 23 marca 2018 r. Pozwany nie wykazał, aby spłacił w jakiejkolwiek części zadłużenie z tytułu tej umowy. W związku z tym żądanie zwrotu kwoty 3.205,86 zł z tytułu niespłaconego kapitału było zasadne. Usprawiedliwione było również żądanie odsetek umownych od niespłaconego kapitału w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, zgodnie z żądaniem powoda. Powód był uprawniony do żądania tych odsetek zgodnie z § 10 umowy pożyczki. (…) W pozostałej części powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Postanowienia umowy ustalające prowizję w kwocie 3.740 zł stanowiły niedozwolone klauzule umowne. (…)” Jak uzasadniał bowiem Sąd, „Prowizja nie wchodziła w zakres postanowień umowy określających główne świadczenia stron, a zatem podlegała ocenie pod kątem abuzywności. (…) Wynagrodzenie prowizyjne zostało ustalone przez powoda na rażąco wysokim poziomie. Przy kwocie pożyczki 4.400 zł, powód ustalił wynagrodzenie prowizyjne na kwotę 3.740 zł, czyli 85% kwoty pożyczki. Dla oceny abuzywności tych postanowień umowy nie ma znaczenia, że wynagrodzenie prowizyjne mieści się w granicach określonych przez prawo. Ustawa o kredycie konsumenckim w art. 36a wprowadziła limit pozaodsetkowych kosztów kredytu. Jak podkreśla się w orzecznictwie, okoliczność, że obowiązuje limit kosztów pozaodsetkowych na podstawie art. 36a-36d ustawy o kredycie konsumenckim nie wyłącza kontroli postanowień wzorca umowy, które odnoszą się takich kosztów, pod kątem ich abuzywności (por. wyrok SO w Piotrkowie Trybunalskim z 29 grudnia 2017 r., II Ca 695/17). Pomimo, że w badanej umowie pożyczki kwota wynagrodzenia prowizyjnego mieściła się w limicie określonym w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, w ocenie Sądu Okręgowego postanowienia umowy w tym zakresie naruszały dobre obyczaje i w sposób rażący naruszały interes pozwanego.” (tak Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 20 maja 2019 r, sygn. II Ca 234/19, źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Z kolei w innej sprawie, również toczonej przed Sądem Okręgowym w Poznaniu, „analiza treści umowy pożyczki prowadzi do wniosku, że niedozwolonymi klauzulami umownymi są zapisy umowy nakładające na pozwaną obowiązek uiszczenia prowizji w kwocie 561 zł oraz opłaty za usługę dodatkową w kwocie 300 zł, których wysokość jest rażąco zawyżona, nieadekwatna do oferowanego świadczenia, przy jednoczesnym pozbawieniu konsumenta możliwości negocjowania tych stawek.” Jak uzasadniał Sąd w orzeczeniu, „Powód nie wykazał, że żądana prowizja i opłata dodatkowa są powiązane z czynnościami, które musi wykonać pracownik celem zawarcia a potem prawidłowego wykonania umowy. Nie wskazał w jaki sposób ustalił te kwoty. Podkreślić należy, że zdaniem Sądu Okręgowego samo pobieranie prowizji czy opłaty za usługę dodatkową nie budzi wątpliwości, to jednak ich wysokości nie może zmierzać do obejścia prawa.” (tak Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 28 czerwca 2018 r., sygn. XV Ca 698/18, źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Oczywiście nie jestem zwolennikiem podważania zasady, że umów należy dotrzymywać, ale w pewnych uzasadnionych przypadkach, kiedy dochodzi do nierównowagi kontraktowej możliwość podważenia klauzul abuzywnych powinna być w mojej ocenie każdorazowo analizowana.
