Przełom maja i czerwca to okres, w którym dominuje temat organizacji sprawozdawczych walnych zgromadzeń członków lub delegatów. Tylko w ostatnim czasie otrzymaliśmy kilka pytań dotyczących kwestii dopuszczenia członków organizacji w razie braku uiszczania przez nich składek członkowskich. W dzisiejszym tekście spróbuję rozwiać te wątpliwości.
Rozpoczynając rozważania na temat dopuszczenia (lub jego braku) członków zwyczajnych do udziału w walnych zgromadzeniach członków, należy pamiętać o treści przepisu art. 10 ust. 1 pkt 4 Prawa o stowarzyszeniach, zgodnie z którym to statut stowarzyszenia określa sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków. Żaden inny przepis tej ustawy nie reguluje kwestii omawianych uprawnień i zobowiązań członkowskich.
Wyobraźmy sobie zatem sytuację, w której zarząd danej organizacji dostrzega problem nieopłaconych składek członkowskich u bardzo dużej liczby członków. Chcąc „zmotywować” ich do uregulowania należności, zarząd wydaje komunikat, w którym informuje, że członkowie posiadający zaległości finansowe nie będą mieli możliwości udziału i głosu podczas zgromadzenia. Argumentacja jest następująca – skoro członek nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań statutowych, analogicznie nie powinien mieć możliwości korzystania z praw członkowskich.
Należy podkreślić, że stanowisko to jest bezzasadne.
Uiszczanie składek członkowskich jest oczywiście jednym z podstawowych obowiązków członków zwyczajnych, przewidzianych w postanowieniach statutu. Brak realizacji tego zobowiązania stanowi zatem naruszenie statutu przez danego członka. W żadnym razie nie można jednak stwierdzić, że okoliczność ta automatycznie ogranicza możliwość korzystania ze swoich praw statutowych, którym niewątpliwie jest udział (osobiście lub przez delegata) wraz z prawem do głosu podczas kongresu.
Nie oznacza to, że władze nie maja możliwości sankcjonowania nieprawidłowych zachowań danych członków. W wielu przypadkach statuty przewidują możliwość zawieszenia w prawach członka lub nawet wykluczenia w razie braku uiszczenia składki członkowskiej. Zazwyczaj organem uprawnionym do podjęcia takiej decyzji jest zarząd organizacji (walne zebranie jest w tej materii najczęściej organem odwoławczym). Należy tu pamiętać o formie (zazwyczaj jest to uchwała) oraz procedurze. Po pierwsze, niektóre statuty określają na minimalny okres opóźnień w płatności składek (np. 3 miesiące), którego upływ daje możliwość skorzystanie ze środków represyjnych. Po drugie, czasami dla podjęcia uchwały o zawieszeniu lub wykluczeniu członka konieczne może być wcześniejsze wyznaczenie określonego terminu na dokonanie zaległej wpłaty. Po trzecie, należy zwrócić uwagę czy postanowienia statutu przewidują możliwość odwołania się od decyzji organu pierwszej instancji. O ile statut nie stanowi inaczej (np. zawieszenie praw członka w trakcie procedury odwoławczej), członkowi przysługują statutowe prawa aż do czasu rozpatrzenia odwołania przez organ II instancji.
Jak widać, jest kilka problemów i zagadnień, na które trzeba zwrócić w momencie podejmowania tak radykalnej decyzji jak pozbawianie jednego z najważniejszych uprawnień członkowskich. Kluczowym dokumentem okazuje się wtedy statut danej organizacji, który powinien zawierać przejrzyste określenie przesłanek zawieszenia lub wykluczenia członka oraz jego statusu w trakcie procedury odwoławczej, jeżeli taka jest przewidziana.
