Pracownik obok kwalifikacji merytorycznych do wykonywania umówionej pracy powinien cieszyć się zdrowiem, które umożliwia wykonywanie obowiązków. Ponieważ z wiekiem zdolność do wykonywania pracy nie ulega poprawie, rolą pracodawcy jest zapewnienie monitoringu stanu zdrowia osób zatrudnionych. W przypadku gdy lekarz medycyny pracy w wyniku badania profilaktycznego stwierdzi brak przeciwwskazań do pracy – rolą pracodawcy jest dopuszczenie pracownika do wykonywania dotychczasowych obowiązków. Jeżeli jednak zostanie wydanie orzeczenie wskazujące na istnienie przeciwwskazań – wówczas pracodawca nie ma możliwości dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy – niezależnie od kalibru i jej znaczenia dla pracodawcy.
Profilaktyczne badania lekarskie, wykonywane w oparciu o art 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U z 2016 r. poz. 1666 ze zm.) stanowią szczególną formę profilaktycznej opieki zdrowotnej, w której obowiązani są uczestniczyć pracownicy. Badania te, pozwalają – przynajmniej w teorii, zapobiegać zatrudnianiu osób, które danej pracy wykonywać ze względów zdrowotnych nie powinny. Co do zasady wstępnym badaniom lekarskim podlegają osoby przyjmowane do pracy oraz pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Otrzymanie orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy w ramach badań wstępnych nie oznacza, że pracownik zachowa zdrowotną zdolność do pracy przez cały późniejszy okres kariery zawodowej. Badania muszą być okresowo powtarzane – w terminach wynikających z treści orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy. Dobry stan zdrowia oznacza możliwość kontynuowania zatrudnienia. Przysłowiowe schody – i to pod górę, zaczynają się gdy w wyniku badań zostaną stwierdzone przeciwwskazania do pracy wykazanej w treści skierowania na badania w warunkach środowiska pracy opisanych przez pracodawcę.
Gdy pracownik wróci do pracy z orzeczeniem z którego wynika brak zdolności do pracy, rolą zatrudniającego jest niedopuszczenie do jej wykonywania. Jest to zakaz bezwzględny, którego potraktowanie w kategoriach luźnego zalecenia lekarskiego naraża pracodawcę na odpowiedzialność za wykroczenie, zagrożone karą od 1000 do 30 000 zł. Z punktu widzenia zakazu dopuszczenia pracownika do pracy umówionej – lub każdej innej jaką może zaoferować aktualnie pracodawca, nie mają znaczenia żadne zapewnienia pracownika w zakresie jego subiektywnej oceny dotyczącej aktualnej dyspozycji zdrowotnej.
Od orzeczenia lekarskiego wydanego w wyniku badań profilaktycznych można się odwołać. Może to uczynić zarówno osoba badana jak i pracodawca, który wydał skierowanie na badania. Odwołanie takie powinno zawierać uzasadnienie oraz mieć formę pisemną. Można je skutecznie wnieść w terminie 7 dni – od dnia otrzymania orzeczenia wydanego w „pierwszej instancji”. Warto pamiętać, że wnosi się je za pośrednictwem lekarza, który wydał kwestionowane orzeczenie a nie bezpośrednio do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy właściwego ze względu na miejsce świadczenia pracy lub siedzibę pracodawcy. Obowiązkiem lekarza, który otrzymał odwołanie jest jego przekazanie, wraz z całą dokumentacją stanowiącą podstawę wydanego orzeczenia, do podmiotu odwoławczego. Badanie w trybie odwoławczym przeprowadzane zostaje w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania przez wojewódzki ośrodek medycyny pracy. Należy pamiętać, że orzeczenie lekarskie wydane w wyniku powtórzonych badań jest ostateczne.
W przypadku gdy wyniki badania przeprowadzonego w wyniku odwołania ponownie wykażą przeciwwskazania do pracy pracodawca może zaproponować pracownikowi inną pracę – o ile ma taką możliwość. W przeciwnym razie, w przypadkach pracowników nieobjętych ochroną wynikającą bezpośrednio z przepisów prawa pracy, przeciwwskazania do wykonywania umówionych obowiązków są podstawą do zakończenia stosunku pracy. Można to uczynić w drodze porozumienia stron – z dnia na dzień lub wypowiadając umowę z zachowaniem obowiązującego pracownika okresu wypowiedzenia.
