Dzisiejszym wpisem poruszę temat zasiedzenia służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo wodociągowe. Dlaczego wodociąg? Bo podobnie jak kanalizacja, czy rury gazowe jest posadowiony głęboko w ziemi i najczęściej na pierwszy rzut oka nie widać go.
Czytając więc literalnie art. 292 Kodeksu cywilnego zasiedzenie służebności, której nie widać nie będzie możliwe. Czy aby na pewno? W prawie raczej rzadko coś jest czarno – białe, a w przypadku służebności bywa nawet, że białe jest czarne…
Ale do rzeczy. Jak zwykle posłużę się konkretnym przykładem. Dziś w sukurs przyjdzie mi Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu, XI Wydział Cywilny w orzeczeniu z dnia 25 marca 2014 r., sygn. XI Ns 450/12 (źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
W ustalonym przez ten sąd stanie faktycznym czytamy, że „budowa sieci wodociągowej realizowana była przez przedsiębiorstwo państwowe, którego następcą jest uczestnik, w latach 1977-1978. (…) Sporne w sprawie było spełnienie przesłanek zasiedzenia żądanej służebności, z których najistotniejsze jest rozstrzygnięcie dotyczące posiadania przez rury wodociągowe przymiotu trwałego i widocznego urządzenia, służącego do wykonywania służebności, a także występowania posiadania i charakteru uprawnień poprzednika uczestnika w zakresie wykonywania służebności.” Sąd rozpoznający sprawę nie podzielił zarzutu właścicieli obciążonej wodociągiem nieruchomości, którzy żądali odpłatnego ustanowienia służebności i stwierdził, że „nie zasługuje na uznanie twierdzenie wnioskodawców, iż urządzenia przesyłowe nie były widoczne, gdyż prowadzono je pod ziemią, a wnioskodawcy nie mieli świadomości co do ich dokładnego przebiegu. Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego mieszkańcy nieruchomości byli informowani o prowadzonych pracach, ponadto byli obecni przy ich realizacji. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której właściciel nieruchomości nie zauważa prowadzonych na jego działce prac polegających na wykopach, wierceniu itp. (…) mieszkańcy mieli świadomość, że urządzenia w postaci rur wodociągowych znajdują się na ich nieruchomości, a ponadto ich wieloletnia bierność wskazywała na aprobatę takiego stanu. Podkreślić raz jeszcze należy, że zakres, sposób oraz czas trwania prac powodował, że nie mogły one zostać niedostrzeżone przez właścicieli nieruchomości. Zatem w niniejszej sprawie właściciele nieruchomości mieli możliwość skutecznego przeciwdziałania obciążeniu należącej do nich nieruchomości służebnością gruntową, z której jednak nie wykorzystali. W ocenie Sądu wodociąg jest urządzeniem, które ma dla właściciela nieruchomości charakter trwały i widoczny już na etapie realizacji inwestycji. Podkreślić należy, że wnioskodawcy (…) mieszkali w przedmiotowej nieruchomości w czasie trwania prac związanych z budową magistrali wodnej, a zatem wiedzieli oni o istnieniu rury wodociągowej. Nie budzi zatem wątpliwości spełnienie zatem przez rozważane urządzenia przesyłowe przesłanki trwałości oraz widoczności. W tym kontekście świadomość budowy podziemnych urządzeń przesyłowych przez nieruchomości położone wzdłuż całej ulicy (…) pozwala uznać, że świadomość trasy przebiegu wodociągu dotyczyła wszystkich mieszkańców przedmiotowej ulicy.”
Jak widać z powyższego orzeczenia, „widoczność” urządzenia przesyłowego nie jest rozumiana przez sądy literalnie. W jednym z orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach czytamy wręcz, że „Przy urządzeniach podziemnych podlegających zasiedzeniu w trybie art. 292 Kodeksu cywilnego, w odniesieniu do kryterium widoczności chodzi o możliwość stwierdzenia ich istnienia w czasie biegu terminu zasiedzenia przy pomocy wzroku, ale niekoniecznie chodzi tu o zauważenie urządzenia jako takiego. Ustawa nie posługuje się pojęciem urządzenia naziemnego, ale urządzenia widocznego. Chodzi zatem zarówno o zauważenie części składowych takiego podziemnego urządzenia, jeżeli wychodzą nad powierzchnię gruntu, jak i o zauważenie oznaczeń wskazujących na jego istnienie pod powierzchnią gruntu. Urządzenie powinno stanowić dla właściciela wyraźne ostrzeżenie przed działaniem podmiotu, który korzystając z urządzenia przesyłowego umiejscowionego w gruncie może doprowadzić do uzyskania odpowiedniej służebności gruntowej. Z tego względu należy przyjąć, że w wypadku urządzenia podziemnego, każdoczesny właściciel nieruchomości powinien mieć zapewnioną możliwość uzyskania wiedzy o usytuowaniu na jego nieruchomości urządzenia przesyłowego. Omawiana przesłanka jest spełniona, jeżeli urządzenie zostało tak oznakowane, że właściciel obiektywnie oceniając mógł i powinien taką wiedzę posiadać.” (tak w orzeczeniu z dnia 12 grudnia 2014 r., sygn. I ACa 657/14, (źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
