Tytułowy zakaz wstępu na imprezę masową w przestrzeni publicznej jest zdecydowanie szerzej znany jako tzw. zakaz stadionowy. Jego istota opierająca się na prewencyjno-represyjnym charakterze służy przede wszystkim zapewnieniu bezpieczeństwa masowych imprez sportowych. Z tych względów polski ustawodawca zdecydował się na umieszczenie tego zakazu w katalogu środków karnych.
Podstawa prawna
Aktualne regulacje prawne dotyczące zakazu stadionowego jako środka karnego i podstaw jego stosowania znajdujemy w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (Dz. U. z 2021 r., poz. 2345), dalej: „Kodeks karny” oraz w ustawie z dnia 20 marca 2009 roku o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2019 r., poz. 2171), dalej: „ustawa o bezpieczeństwie imprez masowych”. Jako środek karny w najprostszym ujęciu należy rozumieć dodatkową dolegliwość, która może zostać nałożona na sprawcę przestępstwa lub wykroczenia oprócz kary lub obok niej. Mając na uwadze konieczność zagwarantowania bezpieczeństwa masowych imprez sportowych ustawodawca zdecydował się wyeliminować określone osoby z kręgu potencjalnych uczestników imprezy tego rodzaju właśnie za pomocą środka karnego w postaci zakazu wstępu na imprezę masową.
Aktualnie obowiązujące przepisy dokonują przy tym rozróżnienia podstaw stosowania zakazu wstępu na imprezy masowe w przypadku skazania za przestępstwo i odrębnie w przypadku ukarania za wykroczenie.
Sprawcy przestępstw
Zgodnie z art. 41b § 1 Kodeksu karnego sąd może orzec zakaz wstępu na imprezę masową, jeżeli przestępstwo zostało popełnione w związku z taką imprezą lub w razie skazania za występek o charakterze chuligańskim, a udział sprawcy w imprezach masowych zagraża dobrom chronionym prawem. Poprzez użycie w powyższym przepisie słowa „może” należy podkreślić, że w tym wypadku orzeczenie tego środka karnego jest jedynie fakultatywne. Obligatoryjne nałożenie zakazu stadionowego nastąpi natomiast w przypadku ponownego skazania sprawcy za przestępstwo popełnione w związku z imprezą masową. Obligatoryjne orzeczenie zakazu wstępu na imprezę masową następuje również wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu oraz przestępstw, o których mowa w art. 222-224 Kodeksu karnego popełnionych w związku z masową imprezą sportową, w tym meczem piłki nożnej lub o których mowa w art. 59-61 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych.
Należy przy tym zaznaczyć, że zakaz wstępu na imprezę masową obejmuje wszelkie imprezy masowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 41b § 2 Kodeksu karnego).
Co również istotne, orzekając zakaz wstępu na imprezę masową za czyn popełniony w związku z masową imprezą sportową, sąd może orzec obowiązek przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego. W takim wypadku sąd określa imprezy masowe, w czasie trwania których obowiązek ten ma być wykonywany, wskazując w szczególności nazwy dyscyplin sportowych, nazwy klubów sportowych oraz zakres terytorialny imprez, których obowiązek dotyczy (art. 41b § 8 Kodeksu karnego).
Zakaz wstępu na imprezę masową sąd orzeka w latach, od lat 2 do 6 (art. 43 § 1 Kodeksu karnego).
Sprawcy wykroczeń
Również w odniesieniu do sprawców wykroczeń w niektórych przypadkach sąd orzeka fakultatywnie o orzeczeniu środka karnego zakazu wstępu na imprezę masową, w innych zaś orzeka obligatoryjnie.
Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych sąd jedynie może (a więc fakultatywnie) orzec zakaz wstępu na imprezę masową w razie ukarania za wykroczenie, o którym mowa w art. 50, art. 50a, art. 51, art. 52a, art. 124 lub art. 143 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r., poz. 2008) lub o którym mowa w art. 54-56 ustawy bezpieczeństwie imprez masowych, popełnione w związku z imprezą masową artystyczno-rozrywkową. W przypadku jednak, gdy ukaranie za wykroczenie, o którym mowa w art. 50, art. 50a, art. 51, art. 52a, art. 124 lub art. 143 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń, lub o którym mowa w art. 54-56 i art. 57a ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych popełnione zostało w związku z masową imprezą sportową, w tym meczem piłki nożnej, to wówczas sąd obligatoryjnie orzeka środek karny zakazu wstępu na imprezę masową. We wszystkich tych przypadkach orzeczenie zakazu wstępu na imprezę masową może nastąpić na okres od lat 2 do 6.
Zakaz stadionowy, a tzw. zakaz klubowy
W praktyce, zakaz stadionowy może być mylony z tzw. zakazem klubowym. W rzeczywistości jednak jest to zupełnie odmienna instytucja prawna. Zakaz stadionowy jest środkiem karnym w rozumieniu prawa karnego i może być stosowany wyłącznie przez sądy. Zakaz klubowy jest natomiast szczególną instytucją prawną wprowadzoną przez ustawę o bezpieczeństwie imprez masowych.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych organizator meczu piłki nożnej może stosować zakaz klubowy, polegający na zakazie uczestniczenia w kolejnych imprezach masowych przeprowadzanych przez organizatora meczu piłki nożnej, nakładany przez tego organizatora na osobę, która dopuściła się naruszenia regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej. Podstawowym więc rozróżnieniem między zakazem stadionowym a zakazem klubowym jest okoliczność, że nałożenie zakazu klubowego nie wymaga warunku uprzedniego ukarania za przestępstwo lub wykroczenie popełnione w związku z imprezą masową. Wystarczy „tylko” naruszenie regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej. Dodatkowo, zakaz klubowy nakłada nie sąd, ale organizator meczu piłki nożnej. Krótszy jest również okres obowiązywania takiego zakazu w stosunku do zakazu stadionowego. Nie może być on bowiem dłuższy niż 2 lata od jego wydania.
Ciekawy z prawnego punktu widzenia jest również sam status zakazu klubowego. Nie jest on na pewno środkiem karnym. Zdecydowanie bliżej jest mu ku sankcji o charakterze quasi-administracyjnym. Jedynie quasi-administracyjnym, ponieważ decyzję o jego zastosowaniu podejmuje nie organ administracji publicznej, ale organizator meczu.
Swoista odrębność zakazu stadionowego i zakazu klubowego w praktyce powoduje, że brak jest przeszkód do jednoczesnego nałożenia zarówno jednego i drugiego środka. Ten sam czyn może wypełniać znamiona przestępstwa lub wykroczenia i w konsekwencji skutkować orzeczeniem środka karnego, a jednocześnie ten sam czyn może stanowić naruszenie regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej i skutkować nałożeniem zakazu klubowego przez organizatora meczu.
Z pewnością ani zakaz stadionowy ani zakaz klubowy nie rozwiązują problemów związanych z chuligaństwem czy przestępczością na sportowych imprezach masowych. Stanowią jednak jakąś cegiełkę, która w powiązaniu z innymi rozwiązaniami może w dalszym ciągu przyczyniać się do zwiększania wysiłków w budowie bezpieczeństwa na stadionach. Statystyki Krajowego Punktu Informacyjnego ds. Imprez Sportowych pokazują, że instytucja zakazu stadionowego w pewnym zakresie działa w praktyce. W ostatnich latach spadła jednak liczba kierowanych przez Policję wniosków o orzeczenie środka karnego w postaci zakazu wstępu na imprezę masową i w konsekwencji orzekanych przez sądy środkach karnych (w 2021 roku sądy wydały 2 zakazy wstępu na imprezy masowe w sprawach o wykroczenia, dla porównania w 2016 roku były to aż 92 zakazy wstępu na imprezy masowe w sprawach o wykroczenia[1]).
[1] https://kpk.policja.gov.pl/kpk/statystyki/11,Dane-statystyczne.html (dostęp z dnia 26.05.2022 roku)
