Karta zdrowia sportowca jest, w zależności od potrzeb, formą książeczki zdrowotnej lub formularza zdrowia wypełnianego dla każdego sportowca przez lekarzy różnych specjalizacji. Większość polskich związków sportowych posiada swój wzór książeczki/karty zdrowia, którą każdy przynależący do związku zawodnik zwykł przedkładać organizatorom lub odpowiednim władzom związku do wglądu przed dopuszczeniem do udziału w zawodach sportowych. W ten sposób związki sportowe zabezpieczają się przed dopuszczaniem zawodników, którzy nie otrzymali zgody od lekarza prowadzącego na uprawianie profesjonalnie sportu, które, jak zapewne wszyscy wiedzą, może nierzadko skutkować urazami, kontuzjami, czyli niczym innym jak utratą zdrowia. Czy jednak istnieje jakiś ogólny wzór takiej książeczki/karty lub wymagane prawem obowiązkowe badania lekarskie, które muszą być wykonane aby zawodnik mógł uprawiać wyczynowo sport? O tym w dzisiejszym artykule.
Badając powyższą kwestie należy przede wszystkim spojrzeć na ustawę o sporcie. Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1133) dalej: „ustawa o sporcie”, która stanowi:
art. 37 ustawy o sporcie:
- Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy jest obowiązany do uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie.
Jak widzimy, obowiązek otrzymania orzeczenia lekarskiego przez zawodnika uczestniczącego we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy jest obligatoryjne. Jak zauważono w treści uzasadnienia do projektu ustawy o sporcie: „Jednym z podstawowych warunków prawidłowej organizacji i uprawiania sportu jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom uczestniczącym w tego rodzaju aktywności. W zakresie bezpieczeństwa należy uznać prymat obowiązujących przepisów prawa, dlatego też zawarte w projekcie ustawy przepisy dotyczące bezpieczeństwa w sporcie ograniczono do niezbędnego minimum wynikającego ze specyfiki sportu. Uznano za konieczne utrzymanie obowiązku poddawania się badaniom lekarskim przez zawodników oraz uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym, organizowanym przez polski związek sportowy” (str. 21 uzasadnienia do projektu ustawy o sporcie).
Jak słusznie zauważa się w doktrynie: „Działania lekarza w zakresie orzecznictwa mają charakter administracyjny (władczy), w tym sensie, że albo kreują określoną sytuację prawną (np. akt zgonu), albo stwarzają dla ich adresatów określone prawa (np. orzeczenia dotyczące stanu zdrowia)” (por. E. Zielińska, [w:] E. Zielińska (red.), E. Barcikowska-Szydło, M. Kapko, K. Majcher, W. Preiss, K. Sakowski, Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, Warszawa 2008).
Orzeczenie lekarskie stwarza zatem uprawnienie zawodnika do zgodnego z prawem udziału w zawodach sportowych. Dopuszczenie zawodnika do udziału w takim współzawodnictwie bez ważnego orzeczenia lekarskiego będzie zatem działaniem niezgodnym z prawem.
Art. 37 ust. 2 ustawy o sporcie, informuje nas ponadto o delegacji ustawowej dla ministra do spraw zdrowia do wydania rozporządzenia określającego dokładne kwalifikacje lekarzy uprawnionych do wydawania orzeczeń lekarskich, a także zakres i częstotliwość wymaganych badań lekarskich, uwzględniając specyfikę danego współzawodnictwa sportowego (art. 37 ust. 2 ustawy o sporcie). Na mocy wspomnianej delegacji, minister ds. zdrowia wydał Rozporządzenie w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń z dnia 22 lipca 2016 r. (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 812) dalej: „Rozporządzenie”.
Analizując jego treść możemy zauważyć, że:
§ 1. Rozporządzenia
- Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy (…) podlega ogólnym badaniom lekarskim oraz badaniom specjalistycznym i diagnostycznym w zakresie niezbędnym do wydania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym (…) w szczególności uczestnictwo w treningach lub zawodach sportowych.
Zgodnie z §2 Rozporządzenia orzeczenie wydaje lekarz specjalista w dziedzinie medycyny sportowej, a w odniesieniu do zawodników niepełnosprawnych orzeczenie może wydać także lekarz specjalista w dziedzinie rehabilitacji medycznej (§1 ust.1 Rozporządzenia). Natomiast w odniesieniu do dzieci i młodzieży do ukończenia 19. roku życia orzeczenie może wydać również lekarz podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie profilaktycznego badania lekarskiego (bilansu zdrowia), o którym mowa w wykazie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej wydanym na podstawie art. 31d ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1373, z późn. zm.2), oraz posiadanej dokumentacji medycznej (§2 ust. 2 Rozporządzenia).
Jaki zatem jest zakres obowiązkowych badań lekarskich zgodnie z powołanym Rozporządzeniem? Aby się tego dowiedzieć należy zerknąć na §3 Rozporządzenia, który stanowi, że badania specjalistyczne i diagnostyczne, obejmują (§3 ust. 1 Rozporządzenia):
1) ogólne badanie lekarskie wraz z oceną stanu uzębienia i oceną ostrości wzroku przy pomocy tablic Snellena;
2) badanie ortopedyczne;
3) badania elektrokardiograficzne 12-odprowadzeniowe z opisem;
4) pomiary antropometryczne;
5) badanie morfologii krwi obwodowej wraz ze wzorem odsetkowym;
6) oznaczenie stężenia glukozy w surowicy krwi;
7) badanie ogólne moczu;
8) badanie spirometryczne;
9) konsultację neurologiczną.
Lekarz ponadto, może zlecić wykonanie innych, niż określone wyżej, badań specjalistycznych lub diagnostycznych, wynikających z oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o wydanie orzeczenia oraz specyfiki współzawodnictwa sportowego, niezbędnych do wydania orzeczenia. Warto zatem zauważyć, że dalsze badania lekarskie, poza wymienionymi wyżej, będą zależały od decyzji danego lekarza prowadzącego przy szczególnym uwzględnieniu rodzaju sportu uprawianego przez zawodnika. Ważne jest zatem aby każdorazowo wybierając się do lekarza medycyny sportowej z książeczką lub kartą zdrowia uwypuklić jaka jest specyfika uprawianego sportu. Inne badania zleci lekarzy przy zawodniku uprawiającym szachy, a inne – uprawiającego lekkoatletykę.
Jak powinna być częstotliwość wykonywanych badań? Zgodnie z §4 Rozporządzenia orzeczenie lekarskie wydaje się na podstawie badań: wstępnego, okresowego lub kontrolnego. Badanie wstępne przeprowadzane u osób ubiegających się po raz pierwszy o wydanie orzeczenia, natomiast badania okresowe – w zależności od badania średnio co 12 lub co 6 miesięcy. Badanie kontrolne natomiast obejmuje ogólne badanie lekarskie oraz badania specjalistyczne i diagnostyczne uwarunkowane stanem zdrowia. Badania kontrolne wykonuje się u zawodników, którzy podczas uprawiania sportu doznali urazów, w tym urazów głowy, zmian przeciążeniowych, utraty przytomności lub porażki przez nokaut (§4 ust. 5 Rozporządzenia).
Podsumowując, na każdym zawodniku i odpowiednim polskim związku sportowym w danym sporcie spoczywają pewne obowiązki związane z utrzymaniem odpowiedniego stanu zdrowia zawodników. Nie są one oderwane od rzeczywistości i wyłącznie zależne od decyzji lekarza. Przeciwnie – są szczegółowo uregulowane w polskim prawie. Warto zatem zapoznać się z tymi przepisami zanim stworzą Państwo kartę zdrowia sportowca – należy bowiem pamiętać o obowiązkowych specjalistycznych badaniach oraz dodatkowych obowiązkach ich powtarzania (badania okresowe), czy bieżącego kontrolowania stanu zdrowia zawodników (np. uprawiających sporty walki).
