Spora część moich wpisów dotyczy służebności gruntowych i przesyłu, a więc dzisiejszym wpisem będę kontynuował ten temat. Dziś wspomnę o przypadkach, kiedy służebność wygasa, albo zostaje zniesiona.
Ustawa wskazuje, że służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć. Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności (tak art. 293 Kodeksu cywilnego). Co ciekawe, powyższe regulacje nie wyłączają ochrony wynikającej z innych przepisów. Jak wskazuje bowiem Sąd Najwyższy „Nabywca nieruchomości władnącej może nabyć - dzięki działaniu rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych - wpisaną do księgi wieczystej służebność gruntową, mimo że służebność ta wygasła wskutek jej niewykonania” (tak Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 8 kwietnia 1983 r., sygn. III CZP 8/83, źródło).
Ustawodawca zadbał również o sytuacje, w których z różnych względów zaistniała potrzeba aktywnego wygaszenia służebności. I tak, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej (tak art. 294 Kodeksu cywilnego). Sąd Najwyższy podpowiada, że „Zmiana stosunków powinna dotyczyć sfery gospodarczej i musi pozostawać w związku przyczynowym z wytworzeniem się stanu rzeczy szczególnie uciążliwego dla właściciela nieruchomości obciążonej. Zmianą stosunków w rozumieniu art. 294 KC jest zarówno zmiana okoliczności związanych z wykonywaniem konkretnej służebności gruntowej, jak i ogólna zmiana stosunków społeczno - gospodarczych.” (tak wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 października 2001 r., I CKN 380/99, Legalis).
Legislator nie zapomniał również o sytuacjach, kiedy wykonujący służebność przestał być zainteresowany w korzystaniu z tego ograniczonego prawa rzeczowego. Jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia (tak art. 295 Kodeksu cywilnego). Tu również odnosząc się do orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazać można, że „Utrata znaczenia służebności w rozumieniu art. 295 KC zachodzi jedynie wtedy, gdy służebność przestanie przynosić jakąkolwiek korzyść gospodarczą nieruchomości władnącej. Miałoby to miejsce wówczas (z wyłączeniem jednak działań właścicieli nieruchomości służebnej, sprzecznych z treścią służebności gruntowej), gdyby przesłanki, dla których nastąpiło ustanowienie służebności, przestały istnieć. (tak Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 28 listopada 1997 r., sygn. II CKN 478/97, Legalis).
Końcowo nie mogę zapomnieć o służebności przesyłu. Tu kodeks wskazuje, że służebność przesyłu wygasa najpóźniej wraz z zakończeniem likwidacji przedsiębiorstwa. Po wygaśnięciu służebności przesyłu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek usunięcia urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, utrudniających korzystanie z nieruchomości. Jeżeli powodowałoby to nadmierne trudności lub koszty, przedsiębiorca jest obowiązany do naprawienia wynikłej stąd szkody. (tak art. 305 [3] § 2 i § 3 Kodesu cywilnego). Tu Sąd Najwyższy wyjaśnia, że „Służebność przesyłu może być ustanawiana na czas określony i nieokreślony, co oznacza, że dla urządzeń, które z nieruchomości mają być usunięte w dającej się określić perspektywie czasu, może być ustanowiona na czas, przez który będą się na nieruchomości znajdowały, a dla urządzeń, które mają na nieruchomości powstać - na bliżej nieokreśloną przyszłość (tak postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 9 lipca 2015 r., sygn. I CSK 629/14).
