Wraz z początkiem 2016 r. w polskim porządku prawnym zaczęła obowiązywać nowelizacja zmieniająca ustawę z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Zainicjowane przez Ministerstwo Gospodarki zmiany mają przynieść wymierne korzyści społeczne i gospodarcze. Głównym celem jest ustalenie logicznego i jednolitego systemu naliczania odsetek od zaległości, a narzędziem mają być nowe przepisy o odsetkach maksymalnych, dotyczące naliczania odsetek za opóźnienie w obrocie profesjonalnym oraz te dotyczące relacji odsetek kapitałowych i za opóźnienie, która ma być w założeniu stała i niezmienna.
Zgodnie z ustawą, transakcją handlową jest każda umowa której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Do przepisów ww. ustawy nie ma zastosowania art. 481 §2 KPC, który określa stopę procentową odsetek ustawowych za opóźnienie. Ponadto wyłączenie stosuje się również do długów objętych postępowaniami prowadzonymi zgodnie z nowym prawem upadłościowym i restrukturyzacyjnym.
W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na regulacje, które dotyczą obrotu profesjonalnego i sytuacji przedsiębiorców. Ze względu na szczególny charakter tych stosunków przyjmuje się, że maksymalny termin zapłaty strony mogą ustalić na 60 dni, chyba, że wyraźnie postanowiono, że będzie on dłuższy przy jednoczesnym spełnieniu warunku aby ustalenie to nie było rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela. Konsekwencją wydłużenia terminu jest naliczanie odsetek za opóźnienie w wysokości 9,50% w skali roku. Choć dopuszcza się również uzgodnienie przez strony odsetek w wyższej wysokości.
Ponadto jeżeli strony nie przewidziały w umowie terminu zapłaty wierzycielowi przysługują odsetki za opóźnienie bez uprzedniego wezwania naliczane po upływie 30 dni od spełnienia przez niego świadczenia do dnia zapłaty. W każdym przypadku ustawodawca przyjął, że w transakcjach handlowych - z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny - wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie dwa warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie oraz nie otrzymał zapłaty w terminie. Należy zauważyć, że strony transakcji nie mogą ustalić daty dostarczenia rachunku lub faktury potwierdzającej dokonania dostawy lub wykonania usługi. Jest to związane z postanowieniem nowelizacji, które sprzeciwia się ustaleniu terminu dłuższego niż 30 dni do zbadania towaru lub usługi po jego otrzymaniu, jeżeli strony w ogóle postanowiły włączyć taki zapis do umowy. Należy zauważyć, że nie może być on rażąco nieuczciwe dla wierzyciela. Kryterium to jest oceniane po uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, a w szczególności praktyk handlowych oraz właściwości towaru lub usługi. W celu usprawnienia współpracy między przedsiębiorcami nowelizacja daje również stronom możliwość ustalenia harmonogramu spłaty świadczenia pieniężnego w częściach. Zapis ten również podlega ocenie kryterium uczciwości.
Wprowadzone zmiany mają sprzyjać przedsiębiorcom i upłynnić dokonywane przez nich transakcje. Czy wprowadzone mechanizmy będą przeciwdziałać opóźnieniom w zapłacie oraz pozwolą na ujednolicenie systemu naliczania odsetek zweryfikuje wkrótce praktyka nowych przepisów.
