Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym, więc nie wystarczy proste wypowiedzenie dotychczasowych warunków jej funkcjonowania, aby skutecznie zmienić jej treść. Zgodnie z kodeksową regulacją do zmiany treści służebności potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi (tak art. 248 § 1 Kodeksu cywilnego).
Jeżeli nie dojdzie do polubownej zmiany treści służebności pozostaje droga sądowa. Przy czym żądanie modyfikacji tego prawa również jest reglamentowane. Ustawa wskazuje, że jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej (tak wprost art. 291 Kc). Powyższą zasadę stosuje się odpowiednio do służebności przesyłu (art. 305 [4] Kc).
Prawo żądania zmiany ma nie tylko właściciel rzeczy obciążonej, ale również właściciel rzeczy władnącej. W orzecznictwie przyjmuje się, że jest możliwe dokonanie zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności drogi koniecznej na wniosek właściciela nieruchomości władnącej (por. uchwałę SN z dnia 17 lipca 2007r., sygn. III CZP 70/07, źródło Legalis, także OSNC 2008 nr 9, poz. 100, str. 61, Biul. SN 2007 nr 7 oraz postanowienie SN z dnia 24 kwietnia 2002r., sygn. V CKN 1002/00, zródło Legalis) - ale wniosek o taką zmianę nie może się opierać wyłącznie na twierdzeniu, że ustanowiona uprzednio służebność jest nieodpowiednia. Należy bowiem przypomnieć, że prawomocne orzeczenia co do istoty sprawy uwzględniające żądanie (pozytywne, sankcjonujące, ustalające, kształtujące) korzystają z powagi rzeczy osądzonej i nie mogą być zmienione ani uchylone, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. W związku z powyższym skuteczność wniosku o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności zależy od wykazania następczej (tj. po wydaniu postanowienia ustanawiającego służebność drogi koniecznej) zmiany stosunków (z przyczyn gospodarczych, społecznych, przyrodniczych itp.), która ze względu na nową sytuację a zwłaszcza wynikającą z niej ważną potrzebę gospodarczą uzasadnia zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności (tak też Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w postanowienia z dnia 12 marca 2015 r., sygn. III Ca 379/14, źródło: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).
Kiedy zatem mamy do czynienia z przesłankami uzasadniającymi zmianę służebności? Przykłady jak zwykle podsuwa orzecznictwo. Cytowane powyżej Sądu w Nowym Sądu wskazuje, że zmiana stosunków uzasadniająca modyfikację służebności wynikała z następujących okoliczności: 1) z faktu stwierdzenia zasiedzenia służebności na rzecz działek władnących w granicach istniejącej drogi żwirowej, (co oznacza, że fragment działki obciążonej służebnością stanowiący urządzoną drogę żwirową nie może być wykorzystywany przez jej właścicieli w inny sposób, niż jako droga dojazdowa a więc musi pozostać drogą i że w/w osoby nie mogą na obszarze stanowiącym drogę żwirową stawiać żadnych przeszkód uniemożliwiających lub utrudniających przejazdy, ponieważ dopuściliby się naruszenia prawa służebności nabytej przez zasiedzenie przez właścicieli działek władnących, 2) z faktu wykonania przez właścicieli działek władnących prac mających na celu modyfikację dotychczasowej służebności, które okazały się niewystarczające, 3) z faktu powstania konfliktu na tle korzystania z drogi wywołanego niezgodnym z zasadami współżycia społecznego zachowaniem właścicieli nieruchomości obciążonej, którzy otwierali i blokowali w istniejącej już drodze skrzydło bramy tak, aby jej krawędź znajdowała się dokładnie w granicy dotychczasowej służebności. Wprawdzie brama nie wkraczała na szlak służebny, ale jej istnienie istotnie utrudniało korzystanie ze szlaku bo oczywistym jest, że wykonujący przejazdy właściciele nieruchomości władnącej musieli omijać bramę i tym samym nie mogli w pełnym zakresie wykorzystać szerokości drogi służebnej. Opisana powyżej zmiana stosunków uzasadniała poszerzenie służebności do granic istniejącej w terenie drogi żwirowej.
