Kryptowaluty już od dłuższego czasu zadomowiły się w świecie sportu i cieszą się sporym zainteresowanie czołowych zawodników. Wskazać tu można chociażby jedną z najbardziej utytułowanych tenisistek świata – Serenę Williams, która była jednym z pierwszych inwestorów powstałej w 2012 r. giełdy kryptowalut. Russel Okung – gracz NFL Carolina Panthers większość swojej pensji konwertuje na bitcoin. Natomiast szwedzki start-up wraz z gwiazdą NBA – Spencerem Dinwiddie – stworzyli sneakersy, które wyświetlają na żywo kurs Bitcoina.
I chociaż wydaje się, że wypłacanie wynagrodzenia w kryptowalucie nie jest jeszcze zjawiskiem bardzo popularnym, to jednak biorąc pod uwagę niesamowity rozwój technologiczny warto spojrzeć na krajowe regulacje prawne pod kątem dopuszczalności takiej praktyki. Analizie poddać trzeba dwie zasadnicze formy prawne kontaktów, tj. umowę o pracę oraz umowę o świadczenie usług uregulowaną w art. 734-751 kodeksu cywilnego.
Waluta wirtualna
Zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 26 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, pod pojęciem ,,waluty wirtualnej” należy rozumieć cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:
- prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
- międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
- pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
- instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
- wekslem lub czekiem
- oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego.
Termin ten, obejmuje zatem kryptowaluty oraz niektóre inne umowne jednostki dające się wymienić na zwykłe pieniądze.
Przepisy prawa pracy
Art. 86 § 2 Kodeksu pracy stanowi, że wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej; częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy. Powyższa regulacja koresponduje z konwencją MOP nr 95 dotyczącą ochrony płacy, przyjętą w Genewie 1.07.1949 r. Zgodnie z art. 4 Konwencji:
- Ustawodawstwo krajowe, umowy zbiorowe lub orzeczenia rozjemcze mogą zezwolić na częściową wypłatę płacy w naturze w zawodach lub przemysłach, gdzie ten rodzaj wypłaty jest ogólnie przyjęty w praktyce lub pożądany ze względu na charakter danego przemysłu lub zawodu. Wypłata płacy w postaci spirytualiów lub narkotyków nie jest w żadnym razie dopuszczalna.
- W przypadkach gdy dozwolona jest częściowa wypłata płacy w naturze, zostaną podjęte właściwe środki, aby:
- świadczenia w naturze służyły do osobistego użytku pracownika i jego rodziny
i odpowiedziały ich interesom, - wartość tych świadczeń była wyceniona słusznie i rozsądnie.
Czy w związku z powyższym kryptowalute można uznać jako formę pieniężną wynagrodzenia, czy formę inną niż pieniężna?
I tu od razu zaczyna się problem definicyjny, gdyż w polskim ustawodawstwie brak definicji legalnej pieniądza. W doktrynie prawniczej przyjmuje się, że pieniądz” to powszechny środek płatniczy przyjmowany w zamian za towary i usługi oraz służący do regulacji zobowiązań. Pieniądz pełni w gospodarce trzy podstawowe funkcje: jest powszechnym środkiem wymiany i regulowania zobowiązań, jest jednostką obrachunkową, służącą do wyrażania i porównywania wartości oraz rejestrowania wzajemnych należności i zobowiązań oraz służy do przechowywania wartości w czasie. Do środków płatniczych zalicza się pieniądz krajowy i zagraniczny, czeki, weksle, listy zastawne, obligacje i inne papiery wartościowe wystawione w jednostkach pieniężnych. Natomiast zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 309) krajowymi środkami płatniczymi są waluta polska oraz papiery wartościowe i inne dokumenty, pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej, Z kolei walutą polską są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie (pkt.7 ww. przepisu). Idąc dalej, to art. 2 ust. 1 pkt 9-10, zagranicznymi środkami płatniczymi są waluty obce i dewizy, walutami obcymi są znaki pieniężne (banknoty i monety) będące poza krajem prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie; na równi z walutami obcymi traktuje się wymienialne rozrachunkowe jednostki pieniężne stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w szczególności jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego (SDR). Jak wynika z przytoczonych definicji kryptowaluta nie można zostać uznana za walutę obcą z racji tego, ze nie występuję w banknotach ani w monetach. Czy zatem kryptowalutę można zakwalifikować jako pieniądz elektroniczny?
Art. 2 pkt 21a ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1907 z późn. zm.) stanowi, że przez pieniądz elektroniczny należy rozumieć wartość pieniężną przechowywaną elektronicznie, w tym magnetycznie, wydawaną, z obowiązkiem jej wykupu, w celu dokonywania transakcji płatniczych, akceptowaną przez podmioty inne niż wyłącznie wydawca pieniądza elektronicznego. Biorąc pod uwagę fakt, że obecne kryptowaluty są ,,kreowane” przez użytkowników sieci bez podmiotu nadrzędnego i brak jest obowiązku jej wykupu, to także nie można ich uznać pieniądz elektroniczny.
Podsumowując przepisy prawa pracy w kontekście otrzymywania wynagrodzenia w kryptowalucie należy zatem wskazać, że z racji tego, że obrót kryptowalutami jest na terenie Polski legalny, jednak z uwagi na to, że w świetle aktualnie obowiązujących przepisów prawa kryptowaluty nie są pieniądzem przyjąć należy, że nie ma przeciwskazań, aby wypłata wynagrodzenia nie mogła przybrać takiej formy – forma inna niż pieniężna - z zastrzeżeniem, że wypłata całego wynagrodzenia ze stosunku pracy w kryptowalucie nie jest możliwa w świetle art. 86 § 2 k.p. Przepis art. 86 § 2 k.p. nie precyzuje jednak, jaka część wynagrodzenia może przybrać formę inną niż pieniężna. W doktrynie wskazuje się, że nie powinna ona przekraczać części wynagrodzenia płatnej w gotowce[1]. Przy czym podzielam zdanie W. Ostaszewskiego, że nie ma powodów by z treści tego przepisu formułować wniosek, że ta część wynagrodzenia, tj. w formie innej niż pieniężna musi być mniejsza.
Przepisy prawa cywilnego
Zgodnie z art. 734 Kodeksu cywilnego (k.c.) przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy (art. 735 k.c.). Zlecenie występuje zatem
w wariancie odpłatnym (reguła) albo w wariancie darmym (wyjątek). Mając na uwadze powyższe i biorąc pod uwagę treść art. 3531 k.c., który stanowi, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, to także i na gruncie przepisów prawa cywilnego nie ma przeszkód, aby strony umowy uregulowały wynagrodzenie w kryptowalucie.
Inne ograniczenia i znaki zapytania
Inne ograniczenia, co do dopuszczalności ustalenia wynagrodzenia w kryptowalucie mogą się znaleźć w regulacjach wewnętrznych krajowych jak i międzynarodowych federacji sportowych.
Globalny rynek kryptowalut i sportu to coraz częstsze połączenie ale i wiele pytań. Czy zatem czekają nas w przyszłości sytuacje, kiedy zawodnikowi zaproponuje się niższe wynagrodzenie w krajowej walucie, które będzie konwertowane na kryptowalutę (kurs Bitcoina na godz. 12:30:01 z dnia 17.04.2022 r. wynosił: 177 017,7917 zł)? Jak w takiej sytuacji będzie funkcjonował występujący w niektórych dyscyplinach sportu system salary cap? W jakim kierunku będzie ewaluowało ustawodawstwo i regulacje organizacji sportowych? Przypuszczam, że niedługo przyjdzie nam czekać na odpowiedzi.
[1] J. Wratny, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2004, s. 220.
