Tytuł dzisiejszego bloga odwołuje się do nomenklatury stosowanej do oznaczenia służebności przysługującej przedsiębiorcom przesyłowym jeszcze przed datą wprowadzenia służebności przesyłu do Kodeksu cywilnego. Nie o niej dziś będzie jednak mowa, ale o możliwości ustanowienia przez nie-przedsiębiorcę służebności, która w treści odpowiada służebności przesyłu.
Mogą się bowiem zdarzyć sytuacje, kiedy właściciel nieruchomości władnącej będzie chciał przeprowadzić przez cudzą działkę urządzenia przesyłowe będące jego własnością celem połączenia z infrastrukturą przedsiębiorcy przesyłowego. Do takich sytuacji może dojść np. w sytuacji woli podłączenia się do transformatora posadowionego na cudzej działce, czy w celu poprowadzenia urządzeń wodno-kanalizacyjnych do studzienek znajdujących się poza obszarem nieruchomości władnącej.
Czy w takiej sytuacji właściciel nieruchomości władnącej może zatem żądać ustanowienia służebności przesyłu? Odpowiedź jest krótka – nie, nie może, przeczy temu bowiem treść przepisu z art. 305 [1] Kc, zgodnie z którym „Nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu).”
Czy to oznacza, że takiemu nie-przedsiębiorcy przesyłowemu nie przysługują instrumenty prawne pozwalające uregulować jego sytuację? Odpowiedź jest równie prosta – można w takiej sytuacji żądać ustanowienia tytułowej służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu (podstawa prawna – art. 145 § 1 Kc w zw. z art. 305 [1] Kc).
Jakie jednak warunki powinny być spełnione?
Wskazówkę dają przywołane jak wyżej przepisy. Przede wszystkim legitymację czynną ma właściciel nieruchomości, która ma korzystać z tak ustanowionej służebności. Taka nieruchomość władnąca nie ma bezpośredniego dostępu do infrastruktury przedsiębiorcy przesyłowego, o którym mowa w art. 49 § 1 Kc. Z kolei legitymację bierną posiada właściciel nieruchomości, na której znajduje się infrastruktura przedsiębiorcy przesyłowego, o którym mowa w art. 49 § 1 Kc, a do której może (i chce) się przyłączyć właściciel nieruchomości władnącej.
Czy to wszystkie warunki, jakie muszą być spełnione?
Uważna analiza w/w przepisów nakazuje stwierdzić, że właściciel nieruchomości władnącej musi być również właścicielem urządzeń przesyłowych, które mają być przyłączone do infrastruktury przedsiębiorcy przesyłowego, o którym mowa w art. 49 § 1 Kc. Krótko mówiąc, musi spełniać warunki, o których mowa w art. 49 § 2 Kc, czyli ponieść koszty budowy tych urządzeń.
W opisanej jak wyżej sytuacji właściciel nieruchomości władnącej, który nie jest też właścicielem urządzeń przesyłowych mających być podłączone do infrastruktury przedsiębiorcy przesyłowego, o którym mowa w art. 49 § 1 Kc nie może żądać ustanowienia służebności, co potwierdził ostatnio Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 16 października 2020 r. (sygn. V CSK 73/20).
W przypadku żądania ustanowienia takiego rodzaju służebności istotne jest również to jak, a w zasadzie gdzie ustala się granicę pomiędzy urządzeniami przesyłowymi należącymi do właściciela nieruchomości władnącej a infrastrukturą przedsiębiorcy przesyłowego, o którym mowa w art. 49 § 1 Kc. Z pomocą przyjdą wtedy regulacje ustawowe (np. w podanym przykładzie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej będzie to ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków), bądź umowne (np. umowa z przedsiębiorcą przesyłowym, gdzie określa się granice eksploatacji i własności urządzeń przesyłowych).
