Od 1 lipca obowiązują nowe przepisy regulujące status prawny sędziów piłkarskich w Polsce. Z ta bowiem datą weszły w życie postanowienia Uchwały nr VII/93 z dnia 13 czerwca 2022 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – Konwencja Sędziowska PZPN (dalej: Konwencja).
W wyniku wejścia w życie Konwencji moc straciło aż osiem aktów prawnych. Są to:
- Uchwała III/52 z dnia 9 października 2021 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie przyjęcia Regulaminu Kolegium Sędziów PZPN;
- Uchwała nr VI/75 z dnia 23 maja 2022 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie licencji dla sędziów piłkarskich;
- Uchwała nr III/89 z dnia 9 października 2021 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie przyjęcia Zasad awansów i spadków sędzi szczebla centralnego oraz powoływania kandydatek na sędzie szczebla centralnego;
- Uchwała nr VI/74 z dnia 23 maja 2022 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej dot. Zasad selekcji i nadawania uprawnień obserwatorom szczebla centralnego futsalu;
- Uchwała nr III/86 z dnia 9 października 2021 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie przyjęcia Zasad awansów i spadków sędziów szczebla centralnego oraz powoływania kandydatów na sędziów szczebla centralnego;
- Uchwała nr III/88 z dnia 9 października 2021 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej dot. Zasad selekcji i nadawania uprawnień obserwatorom szczebla centralnego;
- Uchwała nr I/10 z dnia 19 stycznia 2022 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie ryczałtów dla sędziów IV ligi i niższych klas rozgrywkowych oraz rozgrywek młodzieżowych w Wojewódzkich ZPN;
- Uchwała nr I/17 z dnia 28 stycznia 2019 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie ryczałtów dla sędziów, obserwatorów i delegatów szczebla centralnego.
Uff, dużo tego wymieniania. Akt kompleksowo reguluje status sędziów.
Zgodnie ze słowniczkiem zawartym w § 1 Konwencji, sędzią jest sędzia piłki nożnej, w tym również sędzia zajmujący się wyłącznie futsalem lub piłką plażową, legitymujący się licencją sędziowską lub będący członkiem Fundacji Kolegium Sędziów Piłkarskich.
W § 3 Konwencji zawarto zasady naboru na sędziów. Zgodnie z § 3 ust. 1, kandydat na sędziego, który ukończył kurs i zaliczył egzamin teoretyczny oraz egzamin sprawnościowy podlega wpisowi na listę sędziów w drodze decyzji właściwego KS WZPN, z zastrzeżeniem § 10., a zgodnie z ust. 2, Kandydat na sędziego będzie uprawniony do przystąpienia do kursu sędziowskiego w przypadku ukończenia 18 lat. Kandydat na sędziego, który ukończył 16 lat, ale nie ukończył 18 lat, będzie zobowiązany do przedłożenia przed przystąpieniem do kursu sędziowskiego zgody opiekuna prawnego na udział w tym kursie wyrażonej pisemnie, pod rygorem nie dopuszczenia takiego kandydata do kursu.
Wspomniany powyżej § 10 – wskazując w uzupełnieniu – dotyczy rejestru prowadzonego przez Kolegium Sędziów. Zgodnie z ust. 1, Kolegia Sędziów Wojewódzkich ZPN prowadzą na bieżąco rejestry sędziów czynnych i sędziów w stanie spoczynku, według przynależności oraz prowadzą rejestr obserwatorów szczebla wojewódzkiego. KS WZPN jest zobowiązany do przekazywania KS PZPN w terminie dwóch miesięcy od rozpoczęcia sezonu listy sędziów należących do danego KS WZPN.
W § 11 Konwencji uregulowano „skreślenie z listy sędziów”, które następuje w przypadku:
- skazania prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- wymierzenia przez organ dyscyplinarny kary zasadniczej skreślenia z listy sędziów;
- rezygnacji;
- utraty zdolności do czynności prawnych;
- śmierci.
Zgodnie § 11 ust. 2 sędzia skreślony z listy sędziów ma prawo ponownie przystąpić do KS WZPN.
Teraz o licencji sędziowskiej. Jest to – zgodnie z legalną definicją z § 1- udzielane zgodnie z postanowieniami niniejszej uchwały zezwolenie sędziemu na prowadzenie zawodów piłkarskich na odpowiednim poziomie rozgrywkowym.
Zgodnie z § 15 ust. 1 Konwencji, prowadzenie zawodów piłki nożnej i/lub futsalu i/lub piłki plażowej przez osobę bez ważnej licencji jest zabronione i stanowi naruszenie dyscypliny związkowej. PZPN przyznaje, odmawia przyznania, zawiesza lub pozbawia licencji sędziego w rozgrywkach piłki nożnej prowadzonych w Polsce. Ponadto, zgodnie z ust. 3, PZPN przekazuje uprawnienia zawarte w ust. 2 WZPN (za wyjątkiem pozbawienia licencji oraz co do sędziów nie posiadających obywatelstwa polskiego) w stosunku do sędziów uprawnionych do prowadzenia zawodów w ligach i klasach rozgrywkowych, których organem prowadzącym jest WZPN. Uprawnienia WZPN w zakresie licencji sędziowskich są realizowane na zasadach określonych przez Zarządy WZPN. Złożenie Wniosku Licencyjnego przez sędziego jest jego dobrowolną deklaracją pełnej dyspozycyjności wobec PZPN w obsadzaniu do prowadzenia zawodów w piłce nożnej i/lub futsalu i piłki plażowej.
O przyznaniu lub odmowie przyznania licencji decyduje Kolegium Sędziów danego WZPN, zgodnie z § 18 ust. 1, a zgodnie z ust. 2, WZPN nadaje członkom KS WZPN upoważnienia do przetwarzania danych osobowych. Może realizować to zgodnie ze wzorami w przyjętych u siebie politykach bezpieczeństwa ochrony danych osobowych lub zgodnie ze wzorem upoważnienia, który stanowi Załącznik nr 2 do niniejszej uchwały. W przypadku sędziów nie posiadających obywatelstwa polskiego, na podstawie złożonych dokumentów tj. dokumentu potwierdzającego kwalifikacje sędziowskie, o przyznaniu lub odmowie przyznania licencji decyduje KS PZPN. Przepisy ust. 5 - 13 stosuje się odpowiednio. W przypadkach nie cierpiących zwłoki, ewentualnie w przypadku nadzwyczajnych zdarzeń, a w szczególności gdy wymaga tego dobro jednostki Zarząd PZPN może wprowadzić uproszczenia w procedurze licencyjnej wprowadzonych niniejszą uchwałą.
Odmowa przyznania, zawieszenie lub pozbawienie licencji wymaga pisemnego uzasadnienia. Od decyzji KS WZPN lub KS PZPN w sprawie odmowy przyznania licencji wnioskodawcy przysługuje odwołanie do Zarządu właściwego WZPN lub Zarządu PZPN (tylko w przypadku sędziów zawodowych oraz sędziów nie posiadających obywatelstwa polskiego). Dotychczas były to komisje odwoławcze ds. licencji sędziowskich.
Teraz jeszcze o przynależności do Kolegium Sędziów. Wedle § 9 Konwencji, każdy sędzia musi należeć do jednego z KS WZPN. Sędzia ma obowiązek zameldowania lub zamieszkania na terenie działania KS WZPN, do którego należy. Jednak miejsce zamieszkania nie może ograniczać jego należytej aktywności szkoleniowej i obsadowej. Zgodnie z ust. 3 można zmieniać miejsce aktywności i przenosić się do innego Kolegium. I tak, sędzia może zostać przeniesiony do innego KS WZPN na podstawie pisemnego wniosku zainteresowanego sędziego o przeniesienie. Przeniesienie może mieć miejsce pod warunkiem wyrażenia zgody w formie pisemnej przez dotychczasowy KS WZPN i docelowy KS WZPN. I tu jest zmiana, bo jeszcze w pierwszym półroczu do zmiany Kolegium wystarczała tylko zgoda docelowego kolegium, a teraz trzeba jeszcze zgody dotychczasowego. Decyzja w przedmiocie nie uwzględnienia wniosku sędziego o przeniesienie wymaga pisemnego uzasadnienia. Sprawy sporne w kwestii przynależności sędziego do danego KS WZPN rozstrzyga ostatecznie KS PZPN. Przepisy te stosuje się odpowiednio do obserwatorów.
Tu warto jeszcze wrócić do słowniczka zawartego w Konwencji. Zgodnie z nim sędzia i obserwator sędziów to oficjalni przedstawiciele PZPN. Obserwatorem jest obserwator szczebla centralnego tzn. zawodów Ekstraklasy, I, lI oraz III ligi; oraz obserwator szczebla centralnego futsalu”, tzn. zawodów Ekstraklasy, I ligi, II ligi oraz Halowego Pucharu Polski na szczeblu centralnym, a także innych rozgrywek mistrzowskich prowadzonych przez PZPN lub za jego zgodą przez inne podmioty.
I na koniec tego syntetycznego spojrzenia na ten obszerny akt prawny prawa związkowego PZPN, kilka zdań o materii regulacji z § 12 czyli „ochrony i pomocy prawnej”. Zgodnie z tymi przepisami, delegowani na zawody sędziowie i obserwatorzy są przedstawicielami WZPN lub PZPN. Sędziowie i obserwatorzy w trakcie lub w związku z realizacją powierzonych obowiązków podlegają ochronie prawnej na zasadach określonych w Regulaminie Dyscyplinarnym, w szczególności ochronie z tytułu naruszenia nietykalności cielesnej, znieważenia lub zniesławienia sędziego. Naruszenie nietykalności cielesnej, znieważenie i zniesławienie sędziego/obserwatora stanowi delikt dyscyplinarny, za którego popełnienie wymierzane są kary przewidziane w Regulaminie Dyscyplinarnym PZPN.
To się już dzieje. Warto dodać, że organy dyscyplinarne ostrzej patrzą na przewinienia wobec sędziów niż na podobnej skali przewinienia wobec zawodników rywala. Sędzia zasługuje na szczególną ochroną. Warto też dodać, że w ostatnich latach zainteresowanie sędziowaniem maleje. Problemy z obsadami są zwłaszcza w małych ligach, a ze środowiskiem sędziowskim jest poniekąd jak ze szkoleniem młodzieży. Jest to taka piramida. Startuje wielu, w okręgówkach sędziują setki sędziów, w Ekstraklasie kilkunastu, a na Mundialu – Marciniak – Szymon Marciniak.
