Wynagrodzenie za pracę realizowaną w ramach stosunku pracy jest nierozerwalną cechą relacji pracodawca – pracownik. Stosunek pracy nie może bowiem bez wynagrodzenia istnieć – obowiązkiem pracownika jest bowiem świadczenie umówionej pracy w miejscu i czasie przez pracodawcę określonym – rolą pracodawcy jest zatrudnianie pracownika za wynagrodzeniem, nie niższym niż wysokość wynagrodzenia minimalnego, określanego corocznie przez państwo. W przypadku, gdy pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia zupełnie lub bezpodstawnie je zaniża popełnia wykroczenie, ponadto musi liczyć się z wizytą inspektora pracy, jak również możliwością skierowania sprawy na drogę sądową.
Pracownik któremu pracodawca zalega z wynagrodzeniem może zakończyć umowę bez wypowiedzenia. Możliwość natychmiastowego rozstania z pracodawcą reguluje przepis art 55 § 11 kodeksu pracy, zgodnie z którym pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Niezależnie od tego jaką decyzję podejmie pracownik w zakresie kontynuowania umowy z pracodawcą, wynagrodzenie nie przepada ponieważ podlega szczególnej ochronie. Co zatem można zrobić aby szybko i skutecznie odzyskać zaległe pieniądze ?. Przyjmuje się, że w takim przypadku zasadne jest złożenie pozwu przeciwko pracodawcy do sądu pracy. Można to oczywiście uczynić, jednak dobrze w pierwszej kolejności rozważyć inną alternatywę, jaką jest skarga na pracodawcę do właściwej miejscowo jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy. Warto aby skarga taka była sporządzona przez fachowego pełnomocnika, ponieważ stanowi ona dla inspektora pracy wskazanie kierunku działań kontrolnych - od jej przejrzystości zależy powodzenie całej operacji.
Złożona do PIP skarga w sprawie niewypłacenia wynagrodzenia skutkuje uruchomieniem postępowania kontrolnego przez inspektora pracy. W przypadku gdy informacje zawarte w skardze się potwierdzą, wówczas inspektor ma prawo – a właściwie obowiązek zareagować, wydając przewidziane w ustawie o PIP środki prawne. Jednym z nich jest tzw. nakaz płacowy inspektora pracy. Jest on decyzją administracyjną, kierowaną do podmiotu kontrolowanego, zobowiązującą go do wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia za pracę, lub innego świadczenia ze stosunku pracy. Należy jednak pamiętać, że nie każdy ustalony w toku kontroli przez inspektora przypadek nie wypłacenia wynagrodzenia bądź innego świadczenia ze stosunku pracy będzie pozwalał na wydanie nakazu płacowego. Możliwość zastosowania takiego środka prawnego uzależniona jest bowiem od tego, czy należność wynikające ze stosunku pracy są wymagalne i bezsporne. Przyjmuje się, że dopóki nie można w sposób nie budzący wątpliwości stwierdzić, że wynagrodzenie przysługuje konkretnemu pracownikowi i nie zostało wypłacone, dopóty inspektor pracy nie może skorzystać ze środka prawnego jakim jest nakaz wypłaty.
W przeważającej części przypadków skuteczność wydanego nakazu płatniczego jest wysoka – ponieważ jego realizacja może zostać wymuszona poprzez uruchomienie, przeciwko opornemu pracodawcy, postępowania egzekucyjnego. Wystosowanie nakazu płacowego nie wyklucza dodatkowej czynności jaką może podjąć inspektor - zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa - uporczywego lub długotrwałego naruszania praw pracowniczych. W przypadku gdy wydanie nakazu płacowego jest niemożliwe, zawsze można skierować sprawę na drogę sądową. Właściwym miejscowo sądem, do którego pozew o zapłatę wynagrodzenia powinien być złożony jest sąd właściwości ogólnej pozwanego, lub sąd, w okręgu którego praca jest lub była wykonywana.
Należy pamiętać, że skierowanie w pierwszej kolejności sprawy do sądu spowoduje, iż późniejsze zawiadomienie PIP jest bezzasadne - w kontekście skuteczności ewentualnych działań inspektora pracy zmierzających do wypłacenie zaległego wynagrodzenia. Jeżeli w toku kontroli inspektora okaże się, że sprawa została skierowana do sądu pracy – inspektor nie będzie miał możliwości wydania nakazu wypłaty wynagrodzenia za pracę.
