Kwestia obowiązku uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie w dalszym ciągu budzi dość duże wątpliwości w środowisku sportowym. Często problematyczne jest ustalenie czy zawsze konieczne jest uzyskanie orzeczenia lekarskiego, czy może wystarczające będzie samo oświadczenie zawodnika o braku przeciwwskazań do uczestnictwa w rywalizacji sportowej. Czy aktualne regulacje prawne stanowią dostateczną odpowiedź na te wątpliwości?
Podstawa prawna
Obowiązujące regulacje prawne w zakresie obowiązku uzyskania przez zawodników orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie znajdują się przede wszystkim w Ustawie z dnia 25 czerwca 2010 roku o sporcie (Dz. U. z 2020 r., poz. 1133); dalej: „ustawa o sporcie” oraz Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń (Dz. U. z 2020 r., poz. 812); dalej: „Rozporządzenie”.
Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy o sporcie: Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy jest obowiązany do uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie.
Powyższy przepis powtarza i nieco uszczegóławia Rozporządzenie. Zgodnie § 1 ust. 1: Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy podlega ogólnym badaniom lekarskim oraz badaniom specjalistycznym i diagnostycznym w zakresie niezbędnym do wydania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym, zwanego dalej "orzeczeniem", w szczególności uczestnictwo w treningach lub zawodach sportowych.
Obowiązek tylko w przypadku uczestnictwa we współzawodnictwie organizowanym przez polski związek sportowy
W myśl zatem powyższych regulacji, obowiązek uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie dotyczy tylko zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy. Przypomnijmy, że polski związek sportowy stanowi szczególną formę prawną działalności sportowej powołaną w celu organizowania i prowadzenia współzawodnictwa w danym sporcie. Wyjątkowy status prawny polskich związków sportowych wynika również z przyznania im wyłącznych kompetencji np. powoływania kadry narodowej. Z drugiej więc strony, zawodnicy, którzy uczestniczą we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez jakikolwiek inny podmiot, niebędący polskim związkiem sportowym w rozumieniu ustawy o sporcie nie podlegają obowiązkowi uzyskania przedmiotowego orzeczenia lekarskiego. Powołanymi wyżej innymi podmiotami mogą być w szczególności związki sportowe.
Wskazane wyżej przepisy nie dokonują jakichkolwiek rozróżnień, wobec czego należy przyjąć, że obowiązek uzyskania orzeczenia lekarskiego dotyczy zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polskie związki sportowe, działające w sportach olimpijskich, jak również w sportach nieolimpijskich. Podobnie ustawa o sporcie w ogóle nie definiuje, ani też nie rozróżnia pojęcia „zawodnik”, wobec czego należy przyjąć, że powyższy obowiązek dotyczy zarówno zawodników o statusie amatora jak i zawodników uprawiających sport zawodowo.
W praktyce często pojawiają się głosy, że obowiązkowi uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo w tym współzawodnictwie nie podlegają osoby, które ukończyły 23 lata. Podyktowane jest to najczęściej dosłownym spojrzeniem na Rozporządzenie wynikającym z faktu, że wobec zawodników poniżej 23. roku życia przewidziano odstępstwa od generalnej zasady, że orzeczenie lekarskie może wydać wyłącznie lekarz specjalista w dziedzinie medycyny sportowej. Jednakże, zawodnicy, którzy ukończyli 23. rok życia również podlegają przedmiotowemu obowiązkowi, brak bowiem jakiegokolwiek wyłączenia w tym zakresie w ustawie o sporcie. Taki zresztą pogląd funkcjonuje w doktrynie prawa sportowego[1].
Co z współzawodnictwem sportowym organizowanym poza polskimi związkami sportowymi?
Wiemy już, że ustawowy i bezwzględny obowiązek uzyskania orzeczenia lekarskiego o stanie zdrowia umożliwiającym bezpieczne uczestnictwo we współzawodnictwie sportowym dotyczy tylko zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy. Poza polskimi związkami sportowymi obowiązku już nie ma, a co najwyżej możliwość. Intencją ustawodawcy w takim uregulowaniu przepisów była prawdopodobnie chęć zapewnienia zawodnikom wyższych standardów bezpieczeństwa. Polskie związki sportowe organizują bowiem współzawodnictwo w założeniu na poziomie profesjonalnym, a więc, co do zasady, w oparciu o rywalizację o najwyższym stopniu wysiłku fizycznego. W zależności oczywiście od specyfiki konkretnej dyscypliny.
Trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że rywalizacja i towarzyszący jej wysiłek fizyczny na najwyższym poziomie nie muszą mieć miejsca wyłącznie we współzawodnictwie organizowanym przez polskie związki sportowe. Należy tu mieć na uwadze zwłaszcza bardzo popularne biegi masowe czy dyscypliny, w których nie działają jeszcze polskie związki sportowe. Dla w pełni bezpiecznej rywalizacji w takich przypadkach nie zawsze wystarczające może być własne oświadczenie zdrowotne zawodnika o braku przeciwwskazań do podjęcia danej aktywności fizycznej. Zwłaszcza w sytuacji, gdy jego organizm nie jest przyzwyczajony do obciążeń na wyższym poziomie.
Odpowiadając zatem wprost na pytanie postawione w tytule – nie, nie każdy zawodnik podlega obowiązkowi uzyskania orzeczenia lekarskiego. Obowiązek dotyczy tylko zawodników rywalizujących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polskie związki sportowe. Mimo to, nawet w rywalizacji organizowanej poza polskimi związkami sportowymi celowe może być uzyskanie takiego orzeczenia. W pierwszej kolejności z poziomu samego zawodnika i jego realnej oceny swoich fizycznych możliwości i zdolności do bezpiecznego uczestnictwa na określonym poziomie wysiłku fizycznego. Równie ważne jest to również z perspektywy organizatorów danego współzawodnictwa, którzy poprzez wprowadzenie obowiązku uprzedniego przedstawienia orzeczenia lekarskiego znacznie podnieśliby standardy bezpieczeństwa zdrowotnego uczestników takich imprez. Wydaje się, że dopiero przy tak określonych zasadach hasło „sport to zdrowie” nabrałoby pełnego sensu.
[1] Krześniak Eligiusz J., Ustawa o sporcie. Komentarz 2020, komentarz do art. 37 Ustawy o sporcie
