W praktyce nierzadko zdarzają się sytuacje, w których pomimo tego, że dane zobowiązanie jest stosunkiem prawnym między dwoma konkretnymi osobami, spełnienia świadczenia za dłużnika dokonuje osoba trzecia, np. poprzez zapłatę istniejącego długu. Taka czynność osoby trzeciej jest jak najbardziej dozwolona, bowiem przepisy kodeksu cywilnego ustanawiają regułę, że osobistego świadczenia przez dłużnika możemy żądać tylko w określonych wypadkach, a konkretnie, gdy taki obowiązek dłużnika wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwości świadczenia – co wynika wprost z art. 356 § 1 KC. Z powyższego jednoznacznie wynika, że jeżeli świadczenie nie musi być spełnione osobiście przez dłużnika, może on posłużyć się innymi osobami, które samodzielnie bądź wspólnie z nim wykonają całość lub część jego obowiązków. Istotniejsze jest bowiem to, aby wierzyciel otrzymał należne mu świadczenie, od tego kto to świadczenie spełni.
Wyjątkiem od tego są zobowiązania pieniężne – które w każdym wypadku za dłużnika może spełnić osoba trzecia. Jak stanowi art. 356 § 2 KC „jeżeli wierzytelność pieniężna jest wymagalna, wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, chociażby nawet osoba ta działała bez wiedzy dłużnika”. Obowiązkiem wierzyciela w takiej sytuacji będzie więc przyjęcie wpłaty i zaliczenie jej na poczet długu dłużnika. Co do zasady, osoba trzecia, która spłaca wierzyciela nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty, jeśli działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela.
Wobec powyższego, uznać należy, że zapłata dokonana za dłużnika przez osobę trzecią – nawet bez trójstronnej umowy upoważnienia od dłużnika dla osoby trzeciej czy też zobowiązania osoby trzeciej wobec dłużnika – jest skuteczna wobec wierzyciela i zgodna z obowiązującymi przepisami.
