Ubezpieczenie zawodników od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) w uprawianym przez nich sporcie jest w dalszym ciągu przedmiotem dyskusji w środowisku sportowym. Kwestia ta, stanowi też zresztą element szerzej rozumianego problemu bezpieczeństwa w uprawianiu sportu i uczestnictwa we współzawodnictwie sportowym. Czy aktualne przepisy prawa powszechnie obowiązującego w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków stanowią dostateczną gwarancję odpowiedniej dbałości o życie i zdrowie wszystkich zawodników?
Podstawa prawna
Aktualne regulacje prawne w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia zawodników od następstw nieszczęśliwych wypadków znajdują się w Ustawie z dnia 25 czerwca 2010 roku o sporcie (Dz. U. z 2020 r., poz. 1133); dalej: „ustawa o sporcie”.
Zgodnie z art. 38 ust. 1 ustawy o sporcie: Zawodnik uczestniczący we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy oraz zawodnik kadry narodowej podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu od następstw nieszczęśliwych wypadków w uprawianym sporcie. Artykuł 38 ust. 2 ustawy o sporcie stanowi z kolei, że: Obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na klubie sportowym będącym członkiem polskiego związku sportowego, a w przypadku zawodnika kadry narodowej - na polskim związku sportowym.
Dla kogo obowiązek ubezpieczenia?
Zgodnie z powołaną wyżej regulacją, ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków w uprawianym sporcie jest obligatoryjne i przymusowe wyłącznie dla zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy oraz zawodników kadry narodowej.
Artykuł 38 ustawy o sporcie nie czyni przy tym żadnych rozróżnień czy wyjątków, dlatego zasadny jest wniosek, że obowiązek ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków odnosi się do zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polskie związki sportowe w obrębie sportów olimpijskich, jak również nieolimpijskich. Jednocześnie ustawa o sporcie nie zawiera definicji, ani też nie rozróżnia w żaden sposób pojęcia „zawodnik”, dlatego też należy przyjąć, że obowiązek ten dotyczy zarówno zawodników o statusie amatora jak i zawodników uprawiających sport zawodowo.
Co się tyczy zawodników kadry narodowej to z treści przepisu wynika, że chodzi o zawodników będących członkami kadry narodowej w jednym ze sportów, w którym rywalizacja jest organizowana przez polski związek sportowy. Nie budzi wątpliwości, że zawodnicy kadry narodowej mieszczą się w kategorii zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy. Poprzez wyodrębnienie kategorii zawodnika i zawodnika kadry narodowej ustawodawca chciał zapewne podkreślić, że odmienne są podmioty zobligowane do zagwarantowania ubezpieczenia zawodnikom uczestniczącym we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy, a odmienne zawodnikom kadry narodowej.
Obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia ciąży z kolei na innych podmiotach niż sami zawodnicy. Zawodników ubezpiecza bądź klub bądź polski związek sportowy, a sam zawodnik nie jest stroną umowy ubezpieczenia.
Co z zawodnikami niebędącymi zawodnikami kadry narodowej i rywalizującymi we współzawodnictwie sportowym poza polskimi związkami sportowymi?
W obecnym stanie prawnym zawodnicy, niebędący zawodnikami kadry narodowej i którzy uczestniczą we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez jakikolwiek inny podmiot, niebędący polskim związkiem sportowym w rozumieniu ustawy o sporcie nie podlegają obowiązkowi uzyskania przedmiotowego orzeczenia lekarskiego.
Oczywistym jest jednak, że ryzyko związane z uczestnictwem w rywalizacji sportowej istnieje nie tylko na poziomie profesjonalnym, organizowanym w założeniu przede wszystkim przez polskie związki sportowe. Nie oznacza to także, że zawsze rywalizacja na innych szczeblach jest obarczona co najmniej mniejszym ryzykiem. Musimy mieć też oczywiście na uwadze specyfikę danej dyscypliny i ewentualne zagrożenia związane z jej uprawianiem.
W związku z powyższym również w rywalizacji organizowanej poza polskimi związkami sportowymi i przez zawodników niebędących zawodnikami kadry narodowej standardem powinno być uzyskanie ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków dobrowolnie, we własnym zakresie. Chodzi przecież o bezpieczeństwo samego zawodnika.
Dobrą praktyką jest również uzależnianie przez federacje sportowe możliwości uczestnictwa czy uzyskania określonej licencji od przedstawienia przez zawodnika polisy ubezpieczeniowej od następstw nieszczęśliwych wypadków. Takie wymogi wprowadzane są w drodze przepisów wewnątrzzwiązkowych.
Jaki jest minimalny zakres i suma ubezpieczenia?
Aktualnie obowiązujące przepisy nie udzielają odpowiedzi na tak postawione pytania.
Jeżeli chodzi o zakres ubezpieczenia to z treści art. 38 ustawy o sporcie można jedynie wywnioskować, że ubezpieczenie powinno obejmować przynajmniej okres, w którym zawodnik uczestniczy we współzawodnictwie sportowym. Zakres ubezpieczenia powinien zatem obejmować przynajmniej uczestnictwo w zawodach, treningach, dojazdy i powroty z zawodów czy treningów. Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków jest zgodnie z art. 829 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740) ubezpieczeniem osobowym i może dotyczyć w szczególności uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.
Kontrowersje wywołuje również brak określenia minimalnej sumy ubezpieczenia. Stwarza to pole do nadużyć i ryzyko określenia jej na minimalnym poziomie. W doktrynie prawa sportowego podnosi się, że wysokość sumy ubezpieczenia jest uzależniona od indywidualnego przypadku i w każdym razie powinna pozwolić na realne zabezpieczenie ubezpieczonego w razie nieszczęśliwego wypadku. Określenie sumy ubezpieczenia na poziomie przykładowo 100 zł powinno być uznane za obejście prawa (Krześniak Eligiusz J., Ustawa o sporcie. Komentarz 2020, komentarz do art. 38 Ustawy o sporcie).
W aktualnym stanie prawnym obowiązkowe ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków dotyczą tylko zawodników kadry narodowej i zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy. Zawodnicy niemieszczący się w tych ramach mogą o takie ubezpieczenie zadbać dobrowolnie we własnym zakresie. Oczywiście pożądany byłby stan, w którym każdy kto uprawia sport był ubezpieczony. Byłby to też wyraz rozsądnego podejścia nie tylko do sportu, ale również do zdrowia i życia.
