Dzisiaj, tj. 15 lutego 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606, dalej jako: ustawa). Nowelizacja ta nazywana jest bardzo często ustawą Kamilka. Jej projekt został bowiem złożony w maju ubiegłego roku, na fali oburzenia po śmierci 8-letniego Kamilka z Częstochowy, zakatowanego przez ojczyma (stąd zwolennicy ustawy nazywają ją imieniem chłopca).
Zmiany wprowadzone dzięki ustawie Kamilka zakładają m.in. wdrożenie procedury Serious Case Reviews. Chodzi o obowiązek analiz najpoważniejszych przypadków przemocy wobec najmłodszych. Równie ważne jest także wprowadzenie „Standardów Ochrony Małoletnich” w różnych instytucjach, a także zmiany w zakresie instytucji reprezentanta dzieci. Ustawa wprowadza także zmiany w ustawie z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1304).
Ponadto nowelizacja daje podstawę prawną, aby Rada Ministrów przyjęła pierwszy Krajowy Plan Przeciwdziałania Przemocy na Szkodę Małoletnich oraz pierwszy Krajowy Plan Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko Wolności Seksualnej i Obyczajności na Szkodę Małoletnich do dnia 31 grudnia 2026 r. Dodatkowo zgodnie z art. 9 ustawy Tworzy się: Zespół do spraw analizy zdarzeń, na skutek których małoletni poniósł śmierć lub doznał ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a także Zespół do Spraw Ochrony Małoletnich.
Jedną z istotnych z punktu widzenia NGO zmian jest dodanie do ustawy rozdziału 4b zatytułowanego: ,,Standardy ochrony małoletnich” (art. 22b-art.22c ustawy).
Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich, zwanych dalej "standardami", ma każdy:
- organ zarządzający jednostką systemu oświaty, o której mowa w art. 2 pkt 1-8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900), oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
- organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
W standardach, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w szczególności:
- zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
- zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
- procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury "Niebieskie Karty";
- zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
- zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
- zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
- osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
- sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
W standardach wprowadzanych należy określić także:
- wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
- zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
- procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
- zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
Zgodnie z art. 10 ustawy obowiązek wprowadzenia wyżej wymienionych standardów musi być zrealizowany w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 15 sierpnia 2024 r.
Standardy ochrony małoletnich muszą być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki lub działalności. Ustawodawca nie określił jednak wzorcowych standardów ze względu na różne profile podmiotów objętych obowiązkiem ich wprowadzenia. Ustawodawca wskazuje jedynie, co w szczególności określa się w standardach. Nie są to jednak jedyne zagadnienia, które powinny się w nich znaleźć, ponieważ jest to katalog otwarty, na co wskazuje użycie zwrotu: "w szczególności." Standardy należy sporządzić w taki sposób, aby były zrozumiałe przez osoby małoletnie.
Podmioty zobowiązane do wprowadzenia standardów mają także obowiązek co najmniej raz na dwa lata dokonywać oceny standardów w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami. Wnioski z przeprowadzonej oceny należy pisemnie udokumentować.
Standardy powinny być udostępnione na stronie internetowej oraz wywieszone w widocznym miejscu w lokalu podmiotu zobowiązanego do ich wprowadzenia w wersji zupełnej oraz skróconej, przeznaczonej dla małoletnich. Wersja skrócona zawiera informacje istotne dla małoletnich.
Jakie są sankcje za brak wprowadzenia standardów?
Zgodnie ze znowelizowanymi ustawą przepisami ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym:
Kto, będąc obowiązanym do wprowadzenia standardów ochrony małoletnich nie wykonuje tego obowiązku, podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany.
W razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich, sprawca, podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł. W tym przypadku dodatkowo, sąd orzeka środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wysokość tego świadczenia nie może przekroczyć 10 000 zł.
