W potocznym języku pojęcia rozwiązania, wypowiedzenia czy odstąpienia od umowy często używane są zamiennie, choć zgodnie z przepisami prawa ich znaczenie jest odmienne. Każdy ze wskazanych sposobów zakończenia stosunku umownego, choć w efekcie prowadzi do rozwiązania umowy, pociąga za sobą różne skutki prawne. Dziś pokrótce omówię dwie formy jednostronnego zakończenia stosunku zobowiązaniowego tj. odstąpienie od umowy i jej wypowiedzenie. Obie te instytucje są czynnościami jednostronnymi, co oznacza, że są ważne bez względu na zgodę drugiej strony lub jej brak, natomiast różnica między tymi dwoma instytucjami sprowadza się do odmiennych skutków dla bytu samej umowy.
Odstąpienie od umowy powoduje „wymazanie” umowy z obrotu prawnego ze skutkiem wstecznym (ex tunc) tj. umowę uważa się za nigdy niezawartą, co zasadniczo wyłącza stosowanie ustaleń wynikających z takiej umowy, a strony mają obowiązek zwrócić sobie wszystko, co dotychczas świadczyły. Wobec powyższego, co do zasady odstąpienie od umowy dopuszczalne jest w przypadku umów polegających na świadczeniu o charakterze krótkotrwałym lub jednorazowym, takich jak np. umowa sprzedaży czy umowa o dzieło. Wyjątek dotyczy umowy najmu - dopuszczalne jest bowiem odstąpienie od niej jeżeli przedmiot najmu nie został jeszcze wydany najemcy. Wskazać również należy, że uprawnienie do odstąpienia od umowy może wynikać albo z jej treści (tzw. umowne prawo odstąpienia), w której możliwość skorzystania z uprawnienia do odstąpienia uzależniono od określonego zdarzenia przyszłego i niepewnego, albo z przepisów prawa (tzw. ustawowe prawo odstąpienia).
Wypowiedzenie umowy natomiast powoduje, że umowa jest w pełni skuteczna i wiążąca dla stron - do dnia jej wypowiedzenia. Zaznaczyć przy tym należy, że wprawdzie stosunek prawny wynikający z umowy wygasa z momentem jej wypowiedzenia, jednakże niektóre postanowienia umowy nadal wiążą strony. Wypowiedzenie działa zatem na przyszłość (ex nunc). Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż wypowiedzenie odnosi się z reguły do zobowiązań o charakterze ciągłym, powtarzającym się jak np. umowa najmu czy dzierżawy. Konsekwencją zastosowania tej instytucji dla zakończenia umowy jest przerwanie stosunku prawnego bez obowiązku zwrotu dotychczasowo uiszczonych świadczeń. Możliwość wypowiedzenia umowy może wynikać zarówno z przepisów ustawy (na ogół kodeksu cywilnego), jak i z zawartych w umowie postanowień. Może ono nastąpić z upływem czasu określonego w umowie lub mających zastosowanie przepisach prawa, lub, w określonych okolicznościach, ze skutkiem natychmiastowym, po złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu przez którąkolwiek ze stron.
