Dzisiejszym blogiem chciałbym poruszyć zagadnienie podatkowe dotyczące możliwości zajęcia w ramach postępowania egzekucyjnego nadpłaty podatku.
Zagadnienie to wydaje się istotne. Praktyka pokazuje bowiem, że częstym narzędziem wykorzystywanym przez komorników jest właśnie zajmowanie nadpłaty z tytułu opłacanych przez dłużnika podatków. Jednocześnie sprawa ta budzi poważne trudności w ocenie prawnej, co przekłada się na niejednolite rozstrzygnięcia organów podatkowych
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 831 § 1 pkt 3 k.p.c. nie podlegają egzekucji prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu. Jednocześnie przyjmuje się, że nadpłata z tytułu podatku jest właśnie prawem niezbywalnym i ściśle powiązanym z konkretną jednostką.
Wydawać by się zatem mogło, że na gruncie obowiązujących przepisów sprawa jest dosyć klarowna, co potwierdza wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 października 2004 r, sygn. akt I ACa 5/04, zgodnie z którym “w ocenie Sądu Apelacyjnego takim właśnie niezbywalnym w świetle prawa cywilnego jest prawo (wierzytelność) podatnika do zwrotu różnicy podatku VAT. Zbywalność tego prawa byłaby sprzeczna z ustawą o VAT oraz Ordynacją podatkową. Do takiej kategorii praw (niezbywalnych) zaliczył Sąd Najwyższy nadpłatę podatku, o której mowa w art. 74 § 2 pkt 1 ustawy z 19.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (…).”
Niestety specyfika roszczenia o zwrot nadpłaconego podatku powoduje, że sprawa jest nieco bardziej skomplikowana, co z kolei potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2005 r. sygn.. akt I CK 167/05:
“Stosownie do art. 831 § 1 pkt 3 k.p.c. egzekucji nie podlegają prawa niezbywalne, tj. takie, które nie mogą być skutecznie przeniesione na inną osobę. Jeżeli natomiast na podstawie takiego prawa dłużnik otrzymał już konkretne świadczenia majątkowe (np. pieniądze), to egzekucja z przedmiotu tego świadczenia jest dopuszczalna. Egzekucję należy uznać za dopuszczalną i wtedy, gdy dłużnik wprawdzie świadczenia jeszcze nie otrzymał, ale mu je przyznano, albo też dłużnik na podstawie prawa niezbywalnego wystąpił już z roszczeniem o pewne świadczenie majątkowe.”
Z powyższego wynika zatem, że przy ocenie możliwości zajęcia nadpłaty podatku najważniejsza jest data dokonania czynności przez komornika. Co do zasad jest to prawo niezbywalne i nie może być przedmiotem egzekucji. Jednak w sytuacji, w której uprawniony do zwrotu podatku wystąpił już z roszczeniem o świadczenia majątkowe (przykładowo poprzez złożenie deklaracji podatkowej wystarczającej, co do zasady, dla zainicjowania tzw. czynności materialno-technicznych administracji zmierzających do zwrotu podatku), wierzytelność taka może być przedmiotem egzekucji. Dochodzi bowiem wówczas do swoistego skonkretyzowania roszczenia podatnika i przyznania mu odpowiedniej wartości świadczenia pieniężnego, które wejdzie lub weszło w skład jego majątku.
