W pierwszej kolejności wskazać należy, że zgodnie z art. 23 kodeksu cywilnego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska – pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Katalog ten jest otwarty i zmienia się wraz ze zmianami stosunków społecznych. Ocena czy w danej sytuacji doszło do naruszenia dóbr osobistych, następuje w oparciu o kryteria obiektywne. Oznacza to, że ocena ta musi być, i w praktyce orzeczniczej jest, dokonywana na tle konkretnego stanu faktycznego. W przypadku skierowania roszczeń na drogę sądową to Sąd w świetle konkretnego stanu faktycznego ocenia - stosując kryteria obiektywne - czy doszło do naruszenia dobra osobistego i czy zachodzą przesłanki do zastosowania któregoś ze środków ochrony przewidzianych w art. 24 KC bądź też w innych przepisach.
Jak już wskazałam powyżej przepis art. 24 § 1 kodeksu cywilnego wskazuje natomiast środki ochrony, a więc sankcje przewidziane na wypadek naruszenia dóbr osobistych. Zgodnie z jego brzmieniem „ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jej skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny”. Zasady te określa art. 448 kodeksu cywilnego, który stanowi, że „w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia”. Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że ochrona dóbr osobistych przysługuje przed działaniem bezprawnym. Bezprawność należy rozumieć jako działanie sprzeczne z normami prawnymi, a nawet porządkiem prawnym oraz zasadami współżycia społecznego.
Podsumowując, w razie naruszenia dóbr osobistych, na drodze cywilnej przysługują nam następujące roszczenia:
- w razie zagrożenia dobra osobistego – o zaniechanie działania, chyba że nie jest ono bezprawne;
- w razie dokonanego już naruszenia:
- o dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, w szczególności ażeby osoba, która naruszyła dobra osobiste złożyła oświadczenie, odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, np. przeprosiny;
- o zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny na podstawie przepisu art. 445 i 448 KC;
- o odszkodowanie - w razie wyrządzenia szkody majątkowej można żądać naprawienia jej na zasadach ogólnych.
