W jednym z ostatnich blogów pisałem na temat nowinki w procesie cywilnym, tj. nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego dot. polubownych metod rozwiązywania sporów.
Dziś wracam do tematu, konkretnie do treści dodanego art. 187 § 1 pkt 3 KPC, który stanowi, że pozew powinien zawierać m. in. „informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.”
Brak stosownych informacji w pozwie, o których mowa w powyższym przepisie skutkować będzie najpierw wezwaniem do uzupełnienia pozwu o wspomniane braki, a w przypadku ich nieuzupełnienia skutkować może nawet zwrotem tego pisma.
Jeżeli chodzi o mediację, to sprawa wydaje się prosta. Strony, które pozostają w sporze zawsze mogą skorzystać z mediacji, która jak pokazują doświadczenia cieszy się coraz większą popularnością. Umieszczenie w pozwie informacji o odbytej mediacji i jej skutkach nie powinno więc nastręczać trudności.
Co jednak w przypadku, kiedy strony zechciałyby podjąć próbę innego pozasądowego rozwiązania sporu? Czym są owe „inne pozasądowe próby rozwiązania sporu”? Ustawodawca w uzasadnieniu do projektu ustawy wskazał jedynie, że strony sporu „przed skierowaniem sprawy do sądu powinny podjąć próbę rozwiązania sporu w drodze polubownej”, „drogą rozwiązań „miękkich”, tj. takich, które mają skłaniać strony do korzystania z mediacji i aktywizować sąd w jej wykorzystywaniu, jednak bez tworzenia sztywnych regulacji o charakterze przymuszającym”.
Taką inną pozasądową próbą rozwiązania sporu o charakterze minimalnym w mojej ocenie będzie stanowiło wezwanie przez wierzyciela do spełnienia ciążącego na dłużniku zobowiązania (np. wezwanie do zapłaty), z jednoczesnym poinformowaniem go, iż takie wezwanie należy traktować jako próbę rozwiązania sporu. Jeżeli dłużnik zapozna się z takim wezwaniem wierzyciela, będącym jednocześnie oświadczeniem woli, to po pierwsze będzie mógł spełnić swoje zobowiązanie jeszcze przed wdaniem się w spór do istoty sprawy, po drugie być może dowie się, że jest „w sporze” z wierzycielem, po trzecie takie oświadczenie będzie stanowiło w mojej ocenie „próbę pozasądowego rozwiązania sporu”. Jeżeli za „próbę” rozumie się „badanie mające na celu sprawdzenie czegoś”, to takim minimalnym probierzem reakcji dłużnika na propozycję rozwiązania sporu jest jego odpowiedź (bądź jej brak) na wezwanie do wykonania zobowiązania. Skoro ustawodawca nie ustanawia minimalnych standardów co do treści takich pozasądowych inicjatyw rozwiązania sporów, to trudno aby w drodze wykładni takie standardy teraz zakreślać. Tym bardziej, iż ewentualne zwroty pozwów, których powodem będzie brak wykazania próby rozwiązania sporu na drodze przedsądowej wpływać mogą na ograniczenie gwarantowanego konstytucyjnie prawa do sądu.
Jako ciekawostkę wskazuję na komentarz ustawodawcy do nowej regulacji znajdującej się w art. 187 § 1 pkt 3 KPC. Jak wskazuje autor uzasadnienia do projektu ustawy wprowadzającej w/w regulację „brak informacji o działaniach związanych z polubownym rozwiązaniem sporu na etapie przesądowym nie zostanie obarczony sankcją zwrotu pozwu. Ponieważ brak informacji o skorzystaniu z polubownych metod rozwiązania sporu nie uniemożliwia nadania sprawie dalszego biegu, przewodniczący nie będzie wzywał powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu, a także nie będzie mógł zastosować sankcji zwrotu pozwu – zgodnie z brzmieniem przepisu art. 130 § 1 KPC.” W mojej ocenie uzasadnienie ustawy pozostanie tylko deklaracją ustawodawcy, więc zalecam stosowanie się do całego przepisu, tj. do informowania w pozwie o przyczynach niepodjęcia pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, nawet gdyby miała to być jedynie informacja, iż dłużnik nie odpowiedział na wezwanie do wykonania świadczenia, bądź odpowiedział negatywnie. Taka informacja dla sądu będzie również w mojej ocenie spełnieniem obowiązku, o którym mowa w art. 187 § 1 pkt 3 KPC.
Jak wskazuje się w uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej w/w regulację „informacja zawarta w pozwie ułatwi sędziemu dokonanie wstępnej oceny, czy sprawa może zostać skierowana do mediacji w toku postępowania sądowego. Brak podjęcia próby polubownego rozwiązania sporu lub informacji na ten temat w pozwie może mieć wpływ na postępowanie na dalszych etapach, np. na podjęcie przez sędziego decyzji o wezwaniu stron na spotkanie informacyjne lub posiedzenie niejawne w celu oceny, czy sprawa nadaje się do mediacji. Obowiązek będzie dotyczył powoda wnoszącego pozew, a także, na podstawie art. 511 § 1 KPC, wnioskodawcy w postępowaniu nieprocesowym w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne.” Co do tego fragmentu komentarza ustawodawcy akurat nie mam wątpliwości, że będzie stosowany, ale nie ukrywam, że jestem ciekaw jak rozwinie się orzecznictwo związane ze stosowaniem tego przepisu, w szczególności w kontekście art. 45 Konstytucji RP i art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
