Jak pokazuje nasza praktyka, stale powracającą wątpliwością pozostaje pytanie o konieczność (obowiązek) stawienia się na wezwanie sądu.
Odpowiedzi na powyższe pytania (w obszarze postępowania cywilnego) postaram się udzielić poniżej.
W pierwszej kolejności musimy odróżnić strony postępowania cywilnego od świadków. Oczywiście na pozór nie widać większej różnicy pomiędzy tymi podmiotami – zarówno świadkiem, jak i stroną jest praktycznie zawsze konkretny człowiek (trochę inaczej jest w przypadku osób prawnych, ale również za osoby prawne działają konkretni „ludzie“), świadkowie i strony są wzywaniu w podobny sposób i składają zeznania w tym samym miejscu na sali sądowej, jednak ich pozycja procesowa jest zupełnie inna.
Strony postępowania mają swój interes w rozstrzygnięciu sprawy oraz konkretne uprawnienia, które mogą (lecz nie muszą) realizować w trakcie procesu. Innymi słowy strony mogą w trakcie postępowania przyjąć postawę aktywną lub też pozostawać zupełnie bierne. Od postawy stron w dużym stopniu może oczywiście zależeć wynik postępowania, jednakże wybór taktyki procesowej pozostaje oczywiście w gestii samych stron.
Zeznania świadków to natomiast jeden z dowodów przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego, który ma pozwolić sądowi na dokonanie koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych. Świadkowie nie są zatem „podmiotem“ postępowania (jak strony), lecz – w dużym uproszczeniu - „przedmiotem“, który ma pozwolić na ustalenie stanu faktycznego i wydanie na tej podstawie odpowiedniego wyroku.
Z tego tez względu odmiennie przestawiają się konsekwencje niestawiennictwa świadka i strony. Jeśli strona zostanie przez sąd wezwana do stawiennictwa na konkretny termin celem przesłuchania i się na to wezwanie nie stawi, to nie grożą jej z tego tytułu żadne konsekwencje. Należy przez to rozumieć, że sąd co do zasady nie dysponuje w stosunku do stron żadnymi środkami przymusu (np. grzywną) za zignorowanie wezwania (pewne odmienności zachodzą w postępowaniach odrębnych, np. w sprawach z zakresu prawa pracy, ale to zagadnienie na odrębnego bloga). Oczywiście bierna postawa strony może spowodować niekorzystne dla niej rozstrzygnięcie, ale to zupełnie inna kwestia.
Sytuacja świadków kształtuje się natomiast zupełnie inaczej. W stosunku do nich sąd może bowiem zastosować w szczególności środki przewidziane w art. 274 k.p.c. i nałożyć grzywnę lub przymusowo doprowadzić ich do sądu (w stosunku do stron – poza niektórymi wyjątkami – takich możliwości nie ma).
Z tego też względu odbierając wezwanie z sądu w pierwszej kolejności ustalić należy w jakim charakterze zostaliśmy wezwani. Konsekwencje niestawiennictwa kształtują się bowiem – jak wskazano powyżej – zupełnie inaczej w zależności od tego, czy jesteśmy stroną, czy też świadkiem w danym postępowaniu.
