W ostatnim blogu opisywałem najważniejszą w mojej ocenie zmianę ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, tj. poszerzenie zakresu przedmiotowego tej regulacji. Dziś kolejna porcja moich subiektywnych spostrzeżeń.
Ustawodawca, chcąc przyspieszyć i ułatwić postępowanie wprowadza kilka zmian, które być może „rozruszają” instytucję pozwu zbiorowego.
Jedną z instytucji, która nierzadko blokowała skuteczne dochodzenie roszczenia, jest kaucja na zabezpieczenie kosztów procesu. Dotychczasowe brzmienie umożliwiające żądanie przez pozwanego kaucji nie określało żadnych warunków wystąpienia z takim zabezpieczeniem. Nowa treść art. 8 ust. 1 ustawy stanowi natomiast, że „Na żądanie pozwanego sąd może postanowieniem zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, jeżeli pozwany uprawdopodobni, że powództwo jest bezzasadne oraz że brak kaucji uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie orzeczenia w przedmiocie kosztów postępowania w razie oddalenia powództwa.” Co ta zmiana oznacza? Druga część zmiany, tj. obowiązek uprawdopodobnienia, iż brak kaucji uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie orzeczenia w przedmiocie kosztów jest w zasadzie zmianą redakcyjną, ponieważ sądy i tak stosowały tą regułę. Natomiast jako nowe i rewolucyjne należy ocenić zastrzeżenie, że to po stronie zgłaszającego żądanie kaucji, czyli po stronie pozwanego, leży obowiązek uprawdopodobnienia, że powództwo jest bezzasadne. Co prawda uprawdopodobnienie to nie udowodnienie, ale przesuwa ciężar dowodzenia w tym zakresie na pozwanego, co niewątpliwie może być jasnym sygnałem już na początku procesu co do losów przyszłego postępowania. Oczywiście nie będzie to sygnał o niczym przesądzający, ale być może skłoni strony do ugodowego rozwiązania sporu.
Do ustawy zostały też dodane dwa nowe przepisy, tj. art. 10a i 10b. Pierwszy z nich stanowi, że „Po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, dopuszczalność prowadzenia postępowania grupowego nie podlega ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania.” Drugi wskazuje natomiast, iż „Sąd Najwyższy, uwzględniając skargę kasacyjną na postanowienie o odrzuceniu pozwu z uwagi na niedopuszczalność postępowania grupowego, może uchylić zaskarżone postanowienie i postanowić o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym.” Wprowadzone zmiany, jak wskazuje uzasadnienie ustawy, mają na celu przyspieszenie formalnej części postępowania grupowego i przynajmniej „na papierze” wygląda to rozsądnie.
Kolejną zmianą, która w mojej ocenie powinna „oddać w ręce” członków grupy losy postępowania grupowego, jest wprowadzenie nowej zasady publikacji ogłoszeń o możliwości przystąpienia do grupy. Dotychczasowe zasady wskazywały, że ogłoszenie umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym, a w szczególnych wypadkach w prasie o zasięgu lokalnym. „Po nowemu” ogłoszenie następuje w sposób najbardziej odpowiedni dla danej sprawy, tak aby umożliwiało ono poinformowanie o postępowaniu wszystkich potencjalnie zainteresowanych przystąpieniem do grupy, w szczególności ogłoszenie może zostać zamieszczone na stronach Biuletynu Informacji Publicznej właściwego sądu, na stronach internetowych stron lub ich pełnomocników lub w prasie o zasięgu ogólnokrajowym albo lokalnym (tak w nowym art. 11 ust. 3 ustawy). Prawda, że to jest bardziej korzystne od starych przepisów?
Końcowo wskazuję też na nową regułę która wskazuje, że „Wniesienie zażalenia na postanowienie w przedmiocie składu grupy nie wstrzymuje merytorycznego rozpoznania sprawy. Niezwłocznie po wydaniu postanowienia w przedmiocie składu grupy sąd wyznacza rozprawę lub w inny sposób nadaje sprawie dalszy bieg.” (tak art. 17 ust. 2a). Dotychczasowe przepisy w tym zakresie powodowały rozciąganie się fazy formalnej wręcz na lata, a więc dodatkową zmianę ustawową w tym zakresie również należy ocenić pozytywnie, jako zmierzającą do przyspieszenia postępowania.
Przypominam, że nowe zasady wchodzą już z dniem 1 czerwca 2017 r. , przy czym, stosuje się do postępowań wszczętych od dnia wejścia w życie tych regulacji ustawowych (tak art. 13 ustawy nowelizacyjnej, tj. ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności.
